baedeker łódzki: PIOTRKOWSKA 20 - start up Eitingonów

wtorek, 3 lutego 2015

PIOTRKOWSKA 20 - start up Eitingonów

W latach 80. XIX wieku posesja była własnością Antoniego Jezierskiego. W roku 1887 stanął tu piętrowy murowany budynek frontowy, z pomieszczeniem dla zakładu fotograficznego Eliosza Stummana. Zakład wcześniej działał przy Piotrkowskiej 24.

"Rozwój", rok 1898.

"Czas", kalendarz informacyjny na rok 1900.

W latach 90. nieruchomość przeszła na własność Jakuba Szulima Goldmana.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1908.

Przez wiele następnych lat posesja pozostawała w rękach rodziny Goldmanów. Znajdowało się tu wiele zakładów i firm.

Kalendarz-Informator, rok 1923.

Ilustrowana Republika, rok 1925.

Kalendarz-Informator, rok 1923.

Księga adresowa m. Łodzi 1937-1939.

W latach 1902-1914 mieścił się tutaj zakład fotograficzny Wolfa Rolanda o nazwie „American Photographe”.

Na początku XX wieku w oficynach podwórza funkcjonowała fabryka wyrobów wełnianych Borysa Eitingona i M. Dynina. Pod tym adresem, prawdopodobnie również na Piotrkowskiej 24, 56 i 86, rodziła się jedna z największych fortun międzywojennej Łodzi: firma Nauma i Borysa Eitingonów.

Podręczny Rejestr Handlowy z roku 1926.

Naum i Borys Eitingonowie prowadzili liczne interesy w Rosji, gdzie otworzyli fabrykę chustek wełnianych. Na początku XX wieku zaczęli inwestować w Łodzi. Opierając się na własnej firmie, oraz wchodząc w spółki z innymi producentami wyrobów wełnianych (M. Dyninem, M. Dronsenem) pomnażali kapitał.

Kalendarz Informator, rok 1923.

W pierwszych latach okresu międzywojennego, przy wykorzystaniu powiazań finansowych z kapitałem amerykańskim, Eitingonowie zaczęli kupować upadające przedsiębiorstwa. W skład założonej w 1922 roku Włókienniczej Spółki Akcyjnej „N. Eitingon i Sp-ka” weszło kilka dużych łódzkich przedsiębiorstw:

Fabryka wełniana Zygmunta Richtera na ulicy Radwańskiej (dzisiaj Radwańska 30, róg Stefanowskiego). Jedna z najstarszych łódzkich fabryk, założona w 1879 roku, w sąsiedztwie rodzinnej firmy ojca (dzisiaj Skorupki 17/19), Józefa, prowadzonej później przez młodszych braci Zygmunta.

Fabryka wyrobów wełnianych Ewalda Bormanna, zbudowana w 1885 roku na ówczesnej ulicy Dzikiej (dzisiaj Sienkiewicza 82). Na przełomie XIX i XX wieku kompleks przemysłowy został powiększony o fabrykę wyrobów dzierganych Winklera i Gaertnera.

Fabryka bawełniana Jakuba Kestenberga przy ulicy Targowej (dzisiaj Sterlinga 26), zbudowana ok. 1894 roku. Ostateczne przejęcie przedsiębiorstwa przerwał wybuch II wojny.
Zakłady obejmowały także kompleks przemysłowy na ulicy Juliusza (dzisiaj Dowborczyków 30/34), gdzie funkcjonowała fabryka wyrobów wełnianych i szewiotowych Karola Bayerla i Wiktora Wolfa, dzierżawiona przez Ludwika Cukiera, oraz przędzalnia wełny zgrzebnej, a od 1909 roku również tkalnia Bera Wachsa.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Księga adresowa m. Łodzi 1937-1939.

Więcej o braciach Eitngon:

Borys (Berek) Eitingon urodził się w Orle w 1877 roku, w rodzinie Izraela (Icie Lajba), kupca branży futrzarskiej, i Rebeki (Rywki) Nemenoff vel Neiman. Po kilku latach rodzina przeniosła się do Orszy w guberni mohylewskiej, a potem w 1893 do Łodzi. Podjął pracę u swego krewniaka Izaaka Eitingona, następnie w Spółce Akcyjnej Manufaktury Wełnianej Stiller i Bielszowski, gdzie pracował do 1903 roku, założył niewielką, zatrudniającą 10-15 robotników, fabrykę wyrobów wełnianych "B. Eitingon i M. Dynin" przy ulicy Piotrkowskiej 20, produkującą tkaniny na suknie damskie, tzw. szewioty. W 1914 roku ewakuował się wraz z częścią rodziny razem z wycofującą się administracją rosyjską do Moskwy. Tam razem z bratem Naumem i szwagrem Abrahamem Lekichem, prowadził handel manufakturą. Później, gdy dołączył do nich młodszy brat Michał (Motja), wspólnicy założyli fabrykę wyrobów żelaznych i wytwórnię wyrobów bawełnianych. Reprezentowali zapewne również interesy amerykańskiej korporacji Eitingon Schild Company Incorporated z Nowego Jorku, zajmującej się handlem futrzarskim, zakupami oraz przerobem skór i pierza. Tą dziedziną zajmował się Michał (Mojta), kierujący moskiewskim oddziałem nowojorskiej firmy - Moscow Fur Trading Company.

Przewrót rewolucyjny w Rosji udaremnił dalszy rozwój przedsiębiorstwa i wspólnicy zlikwidowali je tracąc znaczną część majątku i z narażeniem życia ze zrewoltowanej Moskwy do kraju. Borys pozostawał w cieniu swojego brata Nauma, był jego wspólnikiem i wiceprezesem zarządu Włókienniczej Sp. Akc. N. Eitingon i S-ka, jednym z założycieli i pierwszym prezesem.

"Głos Poranny", rok 1934.

"Głos Kupiectwa", rok 1935.

"Głos Poranny", rok 1937.

Borys Eitingon był honorowym członkiem Stowarzyszenia Kupców m. Łodzi, prezesem Rady Nadzorczej Łódzkiego Banku Depozytowego, członkiem zarządu Zrzeszenia Producentów Przędzy Bawełnianej w Polsce, członkiem Rady Drugiego Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Pożyczkowo-Osczędnościowego, prezesem Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Opieki nad Sierotami, prezesem Łódzkiego Towarzystwa Niesienia Pomocy Biednym, Chorym i Położnicom "Linas Hacholim", członkiem Towarzystwa "Linas Hacedek".

Informator m. Łodzi, rok 1919.

"Głos Polski", rok 1924.

"Głos Poranny", rok 1935.

U schyłku życia cierpiał na miażdżycę. Zmarł w 1932 roku w Wiedniu i prawdopodobnie tam został pochowany.

"Głos Poranny", rok 1932.

"Ilustrowana Republika", rok 1932.

Naum (Nusen Lajb) Eitingon, brat bliźniak Berka (Borysa), urodził się w 1877 roku w Orle, gdzie założył później fabrykę N. Eitingon i S-ka, specjalizującą się w produkcji chustek wełnianych i bawełnianych.

Po przyjeździe do Łodzi założył z M. Dyninem w 1901 roku podobne przedsiębiorstwo przy ulicy Piotrkowskiej 24, w którym produkował chustki czesankowe i zatrudniał 50 robotników (1905). Następnie z M. Drosnesem założył kolejną fabrykę chustek wełnianych przy Piotrkowskiej 86. W czasie I wojny światowej obie firmy połączyły się, a firma "N. Eitingon i S-ka" przejęła wszelkie aktywa i pasywa firmy "Eitingon i Drosnes". W latach 1915-1918 niemieckie władze okupacyjne zarekwirowały w obu firmach towary i półfabrykaty o wartości 52 tysięcy rubli, korzystając zapewne z nieobecności głównego właściciela, który ewakuował się wraz z bratem do Rosji razem z wycofującą się administracją rosyjską.
Po przybyciu do Moskwy Eitingonowie rozwinęli szeroką działalność handlową i przemysłową, zamierzając otworzyć tam centralę swoich przedsiębiorstw. Po przewrocie bolszewickim nowa władza nałożyła na Eitingonów podatek wysokości 500 tysięcy rubli, wreszcie Naum i jego brat Michał (Motja) zostali aresztowani i wypuszczeni po uiszczeniu wysokiej grzywny. Wkrótce wspólnicy wyjechali z Moskwy i po wielu perypetiach wrócili do Łodzi...

Kalendarz-Informator, rok 1923.

Natychmiast po przybyciu do Łodzi Eitingonowie wznowili działalność firmy "N. Eitingon i Sp.", finansując ciężko doświadczone działaniami wojennymi miejscowe firmy: "S. Barciński i Sp.", "Hirszberg i Wilczyński" i inne, zgłosili też, jak już wcześniej było wspomniane, chęć zakupu zakładów Tow. Akc. Winkler, Gaertner i Bormann, specjalizujących się w produkcji chustek, rękawiczek i trykotarzy. W 1919 roku nabyli tereny fabryczne wraz z budynkami przy ulicy Sienkiewicza 82/84, a tego samego dnia stryjeczny brat Willy vel Waldemar Eitingon z Nowego Jorku zakupił maszyny i urządzenia likwidowanej firmy. Naum przeniósł do zakupionej fabryki własne maszyny do produkcji chustek wełnianych i bawełnianych.
W 1922 roku przedsiębiorstwo uzyskało status Włókienniczej Spółki Akcyjnej N. Eitingon i S-ka.

Księga adresowa m. Łodzi i województwa łódzkiego, 1937-1939.

Kapitał założycielski spółki Eitingonów w 1936 roku wynosił 18 mln złp. Zatrudniano 2700 robotników, 150 urzędników i 50 osób personelu technicznego. Produkowano szeroki asortyment tkanin wełnianych, bawełnianych, ze sztucznego jedwabiu, wyroby dziane i pończosznicze. W 1935 roku wartość sprzedaży zamknęła się kwotą 26 mln złotych polskich.

Koncern Eitongonów zajmował czołowe miejsce w przemyśle II Rzeczypospolitej. W 1936 roku posiadał własną przędzalnię bawełny, niciarnię, tkalnię, bielarnię, drukarnię, wykończalnię, fabrykę wyrobów dzianych i pończoch.

Informator m. Łodzi, rok 1920.

Naum Eitingon mieszkał przy ulicy Wigury 12. W latach międzywojennych był Sekcji Przemysłowej Izby Przemysłowo-Handlowej w Łodzi, członkiem zarządów: Stowarzyszenia Fabrykantów i Kupców m. Łodzi oraz Związku Przemysłu Włókienniczego w Państwie Polskim.

"Głos Poranny", rok 1931.

Naum (Nusen, Noson Lajb) Eitingon zmarł w 1931 roku w Łodzi i został pochowany na cmentarzu przy ulicy Brackiej.

Michał (Mojte) Eitingon zmarł w 1938 roku.

"Ilustrowana Republika", rok 1925.

Na bazie przedsiębiorstw Eitingonów wyodrębniły się po II wojnie światowej Zakłady Przemysłu Pończoszniczego im. M. Buczka (Sienkiewicza 82/84) i Zakłady Przemysłu Bawełnianego im. S.Dubois (ul. PKWN 30/34, obecnie ulica Dowborczyków).