W tej pięknej wielkomiejskiej kamienicy przy ulicy Wólczańskiej 74 mieszkał Maurycy (Mowsza) Dargużański - dyrygent, pedagog i recenzent muzyczny.
Księga adresowa m. Łodzi 1937-1939.
Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung" 1863-1913.
Urodził
się 11 marca 1870 roku w Olkiennikach koło Trok, jako syn Zachariasza.
Po
ukończeniu gimnazjum w Wilnie rozpoczął naukę śpiewu u kantorów
z Kowna, wkrótce też został kantorem synagogi Tohorat Kodesz w
Wilnie.
Stara Synagoga Tohorat Kodesz i biblioteka Straszuna w Wilnie, zwana Wielką
- nieistniejąca obecnie główna synagoga ortodoksyjnej gminy żydowskiej w Wilnie, zbudowana w latach 1630-1633 przy ulicy Żydowskiej, na miejscu starszej murowanej synagogi.
Fot. Jan Bułhak (1934) (www.szulamupolski.com)
(źródło fotografii: Wilno | Synagoga Wielka - zdjęcia)
Dargużański śpiewał w chórze u kantora Izraela Kupfera w Wilnie i Rafała Judela Rabinowicza w Kownie. Gdy Abraham Mosze Bernstein opuścił w 1891 roku Rygę i przeniósł się do Synagogi Chóralnej do Wilna, zarekomendował Dargużańskiego na kierownika chóru u kantora Borucha Lejba Rozowskiego w Rydze.
Mowsza
(Maurycy) Dawid
Dargużański
(1867 Olkienniki k. Trok -1943 Łódź)
–
dyrygent, pedagog, recenzent muzyczny.
(źródło
fotografii: Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi.
Słownik biograficzny, tom IV s.43)
Około 1895 roku Dargużański przybył do Łodzi i podjął pracę jako dyrygent chóru Wielkiej Synagogi wzniesionej w 1887 roku przy zbiegu ulic Zielonej i Spacerowej (al. Kościuszki).
Dajczeszil - Wielka Synagoga przy dawnej ulicy Spacerowej (dzisiaj al. Kościuszki).
Przeczytaj
w baedekerze:
"Rozwój", rok 1898.
Był świetnym znawcą żydowskiej muzyki religijnej, zajmował się też nauczaniem młodzieży pieśni świeckich.
"Neue Lodzer Zeitung", 1910.
"Rozwój", rok 1912.
Dawny dom Zgromadzenia Majstrów Tkackich, Piotrkowska 100.
Dom Zgromadzenia Majstrów Tkackich.
Przeczytaj
w baedekerze:
Prowadził też chóry dziecięce i w szkołach muzycznych Abrama Helfgata i Nauma Podkaminera.
"Nowy Kurier Łódzki", rok 1913.
"Nowa Gazeta Łódzka", rok 1913.
"Godzina Polski", rok 1917.
W
marcu 1919 roku Dargużański obchodził 25-lecie swej pracy dyrygenckiej. W
okresie międzywojennym był nauczycielem śpiewu w gimnazjach
łódzkich: w gimnazjum żeńskim „Wiedza” L. Magalifowej, w Gimnazjum Męskim Towarzystwa Szerzenia Oświaty i
Wiedzy Technicznej wśród Żydów, gimnazjum męskim „Bet Ulfana”
oraz w Gimnazjum Hebrajskim „Jawne”.
"Głos Poranny", dodatek ilustrowany, rok 1931.
"Ilustrowana Republika", rok 1929.
"Republika", rok 1923.
Był dyrygentem chóru Towarzystwa „Hazomir”.
Przez pewien czas dyrygował chórami „Echo” i „Lutnia”.
"Echo", rok 1929.
"Ilustrowana Republika", rok 1934.
"Głos Poranny", rok 1934.
Dargużański
pisywał recenzje muzyczne i artykuły o znanych kantorach i muzykach
żydowskich, był recenzentem „Najer Folksblat”.
„Najer Folksblat”, 1929.
(źródło fotografii: Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny, tom IV)
Teodor Ryder (1881-1944), pianista, dyrygent, pedagog.
(źródło fotografii: Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Przeczytaj
w baedekerze:
Kamienica przy ulicy Limanowskiego 45, dzisiaj.
Zmarł 13 maja 1943 roku i został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Brackiej.
Losy pozostałych członków rodziny nie są znane.
Źródła:
Dargużański Mowsza Dawid | Virtual Shtetl
Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny, tom IV.
I. Rubin. Żydzi w Łodzi pod niemiecką okupacją 1939-1945.
Alfons Pellowski. Kultura muzyczna Łodzi do roku 1918.
I. Fater. Muzyka żydowska w Polsce w okresie międzywojennym.
i. Fater., Jidisze muzik in Pojln cwiszn bejde welt-milchomes, Tel-Awiw 1970. [podaje błędną datę śmierci - 1930]
Leksikon fun der najer jidiszer literatur, red. S. Niger, J. Szacki.
Lodz-Names. List of the Ghetto Inhabitants 1940-1944, t. 1, Jerusalem 1994.
Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, seminariów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych, oprac. Z. Zagórowski, R. 1-2, Warszawa 1924-1926.
n. Stolnitz, Negine in jidiszn lebn.
L.T. Błaszczyk, „Żydzi w kulturze muzycznej działający na ziemiach polskich w XIX i XX wieku”, książka wydana dzięki wsparciu udzielonemu przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Państwowego, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
oraz z publikacji: Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny, tom IV.
Fot. współczesne Monika Czechowicz
