Ogród przy pałacu Izraela Poznańskiego - fontanna z postacią młodej kobiety.

Przez wiele lat fontanna była ozdobą ogrodu otaczającego willę rodziny Urbanowskich na ulicy Cmentarnej. Po drugiej wojnie światowej w willi mieścił się Specjalistyczny Zespół Opieki Zdrowotnej Gruźlicy i Chorób Płuc. Dopiero w roku 1997 (lub 1998) fontanna została przeniesiona, jako dziesięcioletni depozyt, do ogrodu spadkobiercy byłej rezydencji fabrykanta Ignacego Rassalskiego na ul. Wigury 4. W roku 2007 właściciel fontanny - Wojewódzki Zespół Opieki Zdrowotnej - Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi przekazał ją, w formie daru, Muzeum Historii Miasta Łodzi (obecnie Muzeum Miasta Łodzi). 

Po gruntownej konserwacji - mającej na celu przywrócenie obiektu do stanu pierwotnego – usytuowana w ogrodzie pałacowym fontanna przynosi latem wytchnienie zwiedzającym muzeum łodzianom.

Fontanna, której autorem jest najprawdopodobniej Wacław Konopka (1881-1938), datowana przez J. Dominikowskiego na lata 1903-1910, została zrealizowana w jednym z najstarszych w Łodzi, a w roku 1913 także największym i najbardziej nowoczesnym w całym Królestwie - zakładzie budowlano-kamieniarskim Antoniego Urbanowskiego (1853-1908). Zakład założony w roku 1874 początkowo zlokalizowany przy ulicy Konstantynowskiej 27, a w roku 1880 przeniesiony na ulicę Cmentarną 8, po śmierci jego założyciela przejął, zachowując jego nazwę, syn Józef Urbanowski (1875-1952) – gruntownie wykształcony artysta, który studiował rzeźbę w Dreźnie, Monachium i Rzymie.

Józef Urbanowski w ogrodzie willi na ulicy Cmentarnej (fot. z archiwum rodziny, źródło:http://www.muzeum-lodz.pl/) i fontanna dzisiaj, w ogrodzie przy dawnym pałacu Izraela Poznańskiego (obecnie siedziba Muzeum Miasta Łodzi).

Firma Urbanowskich posiadała własny kamieniołom czerwonego piaskowca w Wąchocku, w różnych okresach zatrudniała od 25 do 60 pracowników. Przedsiębiorstwo zajmowało wyjątkową pozycję także dzięki wysokiemu poziomowi artystycznemu wychodzących z zakładu realizacji. Było to możliwe dzięki współpracującym z firmą najlepszym, łódzkim rzeźbiarzom, takim jak: Wacław Konopka, Władysław Czapliński czy Anastazy Lepla. Zakład działał do roku 1938 kiedy to zadłużony w okresie kryzysu został przejęty, a następnie zlikwidowany przez Państwowy Bank Rolny.

W końcu XIX wieku i na początku wieku XX zainteresowanie zamożnych obywateli Łodzi sztuką rzeźbiarską - bez podtekstów użytkowych - było zjawiskiem niezwykle rzadkim do tego stopnia, że przypadki zakupu dzieł sztuki rzeźbiarskiej odnotowywała miejscowa prasa. Z niewielkimi wyjątkami, rzeźba była wykorzystywana przez łódzkich nuworyszy – fabrykantów i bankierów głównie do zamanifestowania swojej zamożności i podniesienia prestiżu. Nie może więc dziwić, że najbardziej, w tym okresie, rozwijała się rzeźba architektoniczna i ogrodowa, kamieniarka fasad i wnętrz oraz rzeźba nagrobna, której liczne przykłady, dobrze świadczące o kunszcie łódzkich rzeźbiarzy, znajdujemy na Starym Cmentarzu przy ulicy Ogrodowej oraz Cmentarzu Żydowskim przy ulicy Brackiej.

O nienajlepszym guście łódzkiej elity świadczyła, tak wówczas pożądana i w związku z tym masowo produkowana, tzw. galanteria ogrodowa: liliputy, sarny, jelenie, łabędzie, żaby i grzyby, itp., ale także cementowe lub terakotowe fontanny. Na tym tle fontanna w ogrodzie Muzeum Miasta Łodzi wykonana z wąchockiego piaskowca jest przykładem wysokiego poziomu artystycznego łódzkiego rzeźbiarza Władysława Konopki oraz zakładu budowlano-kamieniarskiego Antoniego i Józefa Urbanowskich.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1912.

Obiekt składa się z kilku części – czaszy (złożonej z płaskiej, okrągłej misy o średnicy ok. 270 cm osadzonej na kielichowej podstawie), cokołu (w formie rozszerzającej się ku dołowi, czworobocznej kolumny zakończonej podstawą w kształcie prostopadłościanu o szerokości ściany frontowej 65 cm, bocznej ok. 85 cm), rzeźby figuralnej, kompozycji z ciosanych kamieni (z tyłu cokołu) oraz dwóch kamiennych stopni. 

Usytuowana po lewej stronie cokołu rzeźba figuralna przedstawia nagą, młodą kobietę w lekkim kontrapoście z rękoma wspartymi na lewym biodrze. Fontanna otoczona jest wtórnym, cementowym murem, który tworzy basen.

Opracowała Krystyna Knapik, Muzeum Miasta Łodzi, Dział Sztuki.

Fontanna ogrodowa z postacią młodej kobiety

Sygnatura: MHMŁ/R/130
Czas powstania: 1903 – 1910 rok, niedatowana i niesygnowana
Materiał: czerwony piaskowiec wąchocki
Technika: kucie, gładzenie
Wymiary: wysokość ok. 300 cm, średnica ok. 270 cm
Sposób nabycia: dar Wojewódzkiego Zespołu Opieki Zdrowotnej - Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi, ul. Okólna 181

źródło:

http://www.muzeum-lodz.pl/ 
Fot. archiwalne ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi

Przeczytaj jeszcze:

Firma Urbanowskich przy ulicy Cmentarnej.

Fot. Monika Czechowicz

MAPA GOOGLE