baedeker łódzki: PIOTRKOWSKA 82 – kamienica Manasze Bławata i Hersza Muchnickiego.

piątek, 17 marca 2023

PIOTRKOWSKA 82 – kamienica Manasze Bławata i Hersza Muchnickiego.

Przy ul. Piotrkowskiej 82 (w latach 1850-1891 nr hipoteczny 517) znajduje się trzypiętrowa kamienica, która była własnością Manasze Bławata i Hersza Muchnickiego. Została wzniesiona w roku 1892 według planów architekta Gustawa Landau-Gutentegera.

Gustaw Landau-Gutenteger (1862-1924)

- należał do najwybitniejszych architektów łódzkich przełomu XIX i XX wieku.

Przeczytaj w baedekerze:

GUSTAW LANDAU-GUTENTEGER (baedekerlodz.blogspot.com)

W 1891 roku Gutenteger zdobył pierwszą nagrodę we wszechrosyjskim konkursie na gmach giełdy w Odessie... i w tym samym roku spotkało go zawodowe niepowodzenie. W trakcie budowy domu Bławata i Muchnickiego przy ulicy Piotrkowskiej 82, nad którą sprawował nadzór, zawaliła się ściana, co spowodowało śmierć dwóch robotników. Architekt w wyniku procesu został skazany na siedem dni aresztu domowego.

Zanim jednak powstała murowana kamienica, na mocy Protokołu Deklaracyjnego, spisanego w kwietniu 1836 roku, plac przy ulicy Piotrkowskiej (dzisiaj Piotrkowska 82) objął tkacz przybyły z Czech, August Hentschel (1805-1856). Na początku lat 80. XIX stulecia, syn Augusta, August junior (1835-1898) wykupił grunt działki.

Kalendarz Łódzki, rok 1888.

(plac numer 190, dawny numer ulicy Piotrkowskiej - 517, dzisiaj 82)

Przeczytaj w baedekerze:

NUMERACJA ULICY PIOTRKOWSKIEJ (baedekerlodz.blogspot.com)

"Führer durch Lodz", 1898.

Na początku lat 90. XIX wieku nieruchomość przeszła w ręce Manahe (Manasse, Menahe) Bławata i Hersza Lejby Muchnickiego, właścicieli fabryki przy ulicy Milscha 19 (dzisiaj ul. Kopernika 19).

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1908.

Pierwotnie kamienica miała inny wygląd fasady niż ten, który oglądamy dziś a to za sprawą klęsk jakie ją nawiedziły. Zacznijmy od początku, bo już w trakcie budowy zawaliła się jej ściana wewnętrzna, co spowodowało zarysowanie się całej fasady. Właściciele szybko usunęli usterki i zaciągnęli kredyt z Towarzystwa Kredytowego w wysokości 35 500 rubli.

To nie był koniec nieszczęść. Kamienica uległa plagom pożarów, które nawiedzały ją w latach: 1894, 1900 i 1902. Ponieważ właściciele nie spłacali sukcesywnie rat wcześniej zaciągniętej pożyczki, w roku 1906 Towarzystwo Kredytowe wystawiło kamienicę na licytację. Było to chyba postrachem dla gospodarzy budynku, bo szybko spłacili dług i o dziwo dostali nową pożyczkę, która opiewała na kwotę 60 900 rubli rozłożoną na 36,5 lat. To jednak nie uchroniło kamienicy przed kolejnymi pożarami, które miały miejsce w latach: 1908, 1912 (dwa razy), 1916, 1917, 1918 i 1935. Po tych nieszczęściach budynek był kilkakrotnie wystawiany na licytację.

Taryfa domów z 1920 roku wymienia nadal Bławata i Muchnickiego jako właścicieli kamienicy.

Informator m. Łodzi, rok 1920.

Pierwotny wygląd kamienicy można zobaczyć na archiwalnej fotografii w albumie Bronisława Wilkoszewskiego.

Bronisław Wilkoszewski "Widoki m. Łodzi".

Fragment ulicy Piotrkowskiej od strony dawnej ul. Przejazd (dzisiaj Tuwima) i ul. Św. Andrzeja (dzisiaj Andrzeja Struga). Fotografia, wykonana prawdopodobnie z okna kamienicy pod numerem 83 lub 81, przedstawia widok ulicy Piotrkowskiej w stronę północną. Widać wschodnią pierzeję zabudowaną kamienicami. Kamienica znajdująca się przy ulicy Piotrkowskiej 82 powstała w 1892 roku dla Bławata i Muchnickiego.

W 1896 roku w kamienicy założył prywatną Szkołę Rysunku i Malarstwa Jakub (Icek) Kacenbogen (Katzenbogen). Katcenbogen urodził się w 1857 roku w Mińsku. Po ukończeniu Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu założył w Łodzi szkołę. Początkowo mieściła się przy ulicy Spacerowej 27 (dziś al. Kościuszki), od roku 1900 przy Piotrkowskiej 82, a następnie, w 1903 roku przeniesiono ją na ulicę Piotrkowską 6, do reprezentacyjnego domu Hiellego i Dittricha.

Piotrkowska 6.

Do szkoły uczęszczali głównie Żydzi, kurs nauki był czteroletni, osobno dla kobiet i osobno dla mężczyzn. Od niezamożnych uczniów właściciel nie pobierał opłat, zabiegając o pomoc u bogatych przemysłowców i kupców żydowskich. Jego uczniami i wychowankami byli między innymi Henryk (Henoch) Barczyński, Icchak (Wincenty) Brauner i Artur Szyk.

Artur Szyk. Autoportret.

Przeczytaj w baedekerze:

Artur Szyk (baedekerlodz.blogspot.com)

Henryk (Henoch) Barczyński. Maski.

Przeczytaj w baedekerze:

Henoch (Henryk) Barczyński (baedekerlodz.blogspot.com)

Icchak (Wincenty) Brauner. Pejzaż.

Przeczytaj w baedekerze:

Icchok i Ida Braunerowie – życie artystyczne w dawnej Łodzi... (baedekerlodz.blogspot.com)

Przed I wojną światową, ok. 1910 roku powstała tu fabryka i skład materiałów pismiennych braci Altman.

"Kurier Łódzki", rok 1911.

Jednodniówka "Ratujcie Dzieci" z 11 czerwca 1916 roku.

Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.

Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1923.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

W 1910 roku przeniósł swoją firmę z Piotrkowskiej 92, pod nowy adres przy Piotrkowskiej 82 Ch. Besser, prowadzący zakład szyjący damskie okrycia i futra, nazwany w latach 20. XX wieku szumnie "Chic Parisien". Firma egzystowała do II wojny światowej.

"Rozwój", rok 1910.

"Nowy Kurier Łódzki", rok 1913.

"Republika", rok 1923.

"Ilustrowana Republika", rok 1925.

Pani Bessler prowadziła również pensjonat w Kolumnie.

"Głos Poranny", rok 1932.

W latach 1913-1914 prowadził tu zakład fotograficzny Abram Jakub Szenfeld.

"Głos Poranny", rok 1936.

Przy Piotrkowskiej 82 mieszał Abram Kacenelson, lekarz neurolog. Urodził się w 1893 roku w Łodzi. Dyplom lekarza uzyskał w 1922 roku, po czym zamieszkał w Łodzi, gdzie pracował na oddziale neurologicznym prof. Władysława Dzierżyńskiego w Szpitalu Ubezpieczalni Społecznej. Napisał kilka prac naukowych z zakresu swojej specjalności. Był członkiem Izby Lekarskiej w Łodzi.

Księga adresowa m. Łodzi 1937-1939.

Żona Abrama Kacenelsona była dentystką i przyjmowała pacjentów w gabinecie przy Piotrkowskiej 82.

"Głos Poranny", rok 1933.

Aresztowany przez Niemców 1 grudnia 1939 roku „za wrogi stosunek do volksdeutschów”, został osadzony w więzieniu na Radogoszczu, następnie zamieszkał w getcie łódzkim przy ulicy Limanowskiego 40, skąd wywieziono go do obozu zagłady w Oświęcimiu-Brzezince (Auschwitz-Birkenau).

Pod tym adresem w okresie międzywojennym znajdowała się Fabryka Wyrobów Włókienniczych Władysława Zylbersztajna. W różnych latach funkcjonowały tu również m.in. Manufaktura Wełniana - Kanel, Kahn i Rabinowicz, Dom Komisowy Fryszberga, skład przyborów fotograficznych Jakubowskiego.

Kalendarz Kościuszkowski, rok 1918.

Kalendarz Informacyjno-Handlowy, rok 1919.

Informator m. Łodzi z kalendarzem , rok 1920.

Na przełomie lat 20. i 30 XX wieku przy Piotrkowskiej 82 działał salon S. Wattenberga zajmujący się między innymi kupnem i sprzdażą dzieł sztuki.

"Głos Poranny", rok 1929.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1931.

W okresie międzywojennym funkcjonował tu jeden z pierwszych sklepów oferujących wyłącznie asortyment dla dzieci.

"Głos Poranny", rok 1929.

"Głos Poranny", rok 1936.

Mieścił się tu również, w latach 30. XX stulecia, znany przez zamożne i elegenckie łodzianki sklep z wyrobami futrzarskimi prowadzony przez Heimana Turibinera, a także przechowalnia futer, prowadzona jak głosi reklama "na wzór amerykański".

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1931.

"Głos Poranny", rok 1932.

"Głos Poranny", rok 1935.

W 1933 roku przy Piotrkowskiej 82 został otwarty sklep z detaliczną sprzedarzą wyrobów Zjednoczonych Zakładów K. Scheiblera i L. Grohmana oraz K.T. Buhle, prowadzony przez A. Lipińskiego.

"Głos Poranny", rok 1933.

Przeczytaj w baedekerze:

KAROL WILHELM SCHEIBLER – z Monschau, przez Ozorków… do Łodzi. (baedekerlodz.blogspot.com)

Willa Karola Teodora Buhle i... miejsce po "Zakładach Włókienniczych Karol T.Buhle" (baedekerlodz.blogspot.com)

"Orędownik", rok 1936.

Mieścił się tutaj skład pianin firmy "Lyra".

"Republika", rok 1924.

"Republika", rok 1925.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

... po II wojnie światowej, od 1945 roku mieścił się tutaj łódzki oddział Państwowej Centrali Handlowwej, zajmującej się handlem.... wszystkim.

"Dziennik Łódzki", rok 1945.

"Dzienni Łódzki", rok 1946.

"Głos Robotniczy", rok 1946.

"Dziennik Łódzki", rok 1969.

W 1952 roku otwarty tu został pierwszy w Łodzi Dom Handlowy „Delikatesy”.

"Express Ilustrowany", rok 1952.

"Dziennik Łódzki", rok 1972.

Inne firmy, składy i sklepy, które niegdyś mieściły się przy Piotrkowskiej 82, od frontu i w podwórku:

Kalendarz Łódzki, rok 1888.

(dawna numeracja ul. Piotrkowskiej, nr. 517, dzisiaj 82)

Przeczytaj w baedekerze:

NUMERACJA ULICY PIOTRKOWSKIEJ (baedekerlodz.blogspot.com)

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

"Neue Lodzer Zeitung", 1910.

"Nowa Gazeta Łódzka", rok 1914.

"Gazeta Łódzka", rok 1918.

Informator m. Łodzi, rok 1920.

"Rozwój", rok 1921.

Kalendarz Informator, rok 1923.

"Republika", rok 1923.

"Republika", rok 1924.

"Rozwój", rok 1925.

"Republika", rok 1925.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

"Głos Poranny", rok 1929.

"Głos Poranny", rok 1931.

"Głos Poranny", rok 1932.

"Głos Poranny", rok 1933.

"Głos Poranny", rok 1937.

"Głos Poranny", rok 1938.

"Dziennik Łódzki", rok 1947.

Źródła:
Anna Rynkowska. Ulica Piotrkowska.
Sławomir Krajowski, Jacek Kusiński. Ulica Piotrkowska. Spacer pierwszy.
Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny.
Ulica Piotrkowska w Łodzi. Historia Łodzi przemysłowej lat 1824-1939. (piotrkowska-nr.pl)