1428 Najwcześniejsza wzmianka o młynie plebańskim, zwanym później Księżym Młynem
1521 Opis młyna plebańskiego w "Liber beneficiorum" Jana Łaskiego
1623 Wzmianka o istnieniu młyna w inwentarzu klucza łódzkiego
1754 Wiadomość o istnieniu dwóch chałup na Księżym Młynie
1760 Wzmianka o młynie w inwentarzu klucza łódzkiego
1787 Wzmianka o jednej chałupie w osadzie młyńskiej
1793 Łódź i okolice, w tym Księży Młyn, przechodzą pod panowanie pruskie. Kilka lat później następuje częściowa sekularyzacja dóbr kościelnych - część gruntów Księżego Młyna przechodzi na własność rządu
1807-1515 Łódź i okolice w granicach Księstwa Warszawskiego
1815-1914 Łódź i okolice w granicach Królestwa Polskiego
1821 Łódź wyznaczona przez rząd na osadnictwo fabryczne
1822 Pożar młyna
1823 Układ dzierżawny z farbiarzem Karolem Bogumiłem Saengerem
1823 Młyn Wójtowski, Księży i Lamus przechodzą pod zarząd gminy miejskiej
1824 Projekt utworzenia osady tkackiej Łódka z wykorzystaniem posiadeł młyńskich na cele fabryczne
1824 Zawarcie kontraktu między władzami wojewódzkimi a K. F. Wendischem
1825 Włączenie posiadłości Księży Młyn do osady bawełniano-lnianej Łódka
1825 Zawarcie umowy z proboszczem łódzkim F. Zengtelerem, na mocy której posiadło Księży Młyn przeszło w wieczystą dzierżawę K. F. Wendischa
1825 Wzniesienie drewnianego budynku tkalni ręcznej na Księżym Młynie
1927 Uruchomienie mechanicznej przędzalni bawełny w murowanym trzykondygnacyjnym budynku
1830 Śmierć K. F. Wendischa. Przejęcie przędzalni na Księżym Młynie przez administrację rządową
1842 Zamknięcie przędzalni na Księżym Młynie
1843 Sprzedaż ruchomości po K.F. Wendischu
1845 Sprzedaż nieruchomości Księżego Młyna Karolowi Fryderykowi Moesowi, który do Królestwa Kongresowego przybył z Nadrenii w 1836 roku
1850 Pełne uruchomienie zakładu K. F. Moesa
1854 Wprowadzenie napędu parowego w przędzalni
1854 Przybycie do Łodzi i osiedlenie w Nowej Dzielnicy przy Wodnym Rynku Karola Scheiblera, obywatela belgijskiego, który do Królestwa Kongresowego przybył w 1848 roku
1860 Zajęcie przez zakład K. F. Moesa piątego miejsca w Łodzi pod względem wartości produkcji (naczelne miejsca zajmowali L. Geyer, K. Scheibler, J.Peters, L. Fessler)
1861-1964 Kryzys surowcowy przemysłu włókienniczego w Królestwie Polskim ("głód bawełniany"). Przerwanie produkcji w zakładach na Księżym Młynie
1863 Pożar wyremontowanej przędzalni F. K. Moesa
1865 Nabycie przez Teodora Kruschego nieruchomości po Moesie zmarłym 30 sierpnia 1863 roku
1868 Uruchomienie odbudowanej przędzalni na Księżym Młynie
1869 Osiągnięcie przez przędzalnię Kruschego (zatrudniającej 164 robotników) wartości produkcji 195 tysięcy rubli; ustępowała tylko zakładom Karola Scheiblera oraz Ludwika Geyera
1870 Pożar przędzalni Teodora Kruschego, przerwanie działalności produkcyjnej
1870 Kupno spalonej fabryki oraz całej posiadłości Księżego Młyna przez Karola Scheiblera
1870-1873 Budowa nowej przędzalni wyposażonej w 70 tysięcy wrzecion i tkalni wyposażonej w 1200 krosien mechanicznych
1874 Pożar nowej przędzalni na Księżym Młynie
1875 Ślub córki Karola i Anny Scheiblerów Matyldy Zofii z Edwardem Herbstem
1875-1877 Budowa rezydencji willowej Matyldy i Edwarda Herbstów
1875 Budowa przyfabrycznego osiedla mieszkalnego na Księżym Młynie
1876 Pożar przędzalni na Księżym Młynie
1876 Utworzenie Łódzkiej Ochotniczej Straży Ogniowej (ŁSOO)
1876 Uruchomienie przyfabrycznej szkoły dla dzieci kadry urzędniczej i robotników
1876-1877 Wzniesienie budynku szkolnego
1877 Odbudowanie przędzalni, zwiększenie liczby wrzecion do 88 tysięcy
1877 Dobudowanie sali balowej w willi Herbstów
1878 Wybudowanie nowego gmachu przędzalni wyposażonej w 54 tysiące wrzecion
1878 Wybudowanie gazowni fabrycznej
1879 Dobudowanie do willi Herbstów powozowni i stajni
1879 Zainstalowanie telegrafu w zakładach Karola Scheiblera
1880 Rozpoczęcie działalności Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Bawełnianych K. Scheiblera w Łodzi
1881 Zatwierdzenie statutu spółki akcyjnej
1881 Śmierć Karola Scheiblera
1882 Założenie sklepu dla robotników i urzędników firmy K. Scheiblera
1884 Rozbudowa szkoły, zbudowanie drugiego budynku
1884 Zorganizowanie fabrycznej straży ogniowej (V Oddział ŁSOO)
1884 Wybudowanie w Łodzi pierwszego szpitala fabrycznego
1885 V Oddział ŁSOO gasi po raz pierwszy pożar na Księżym Młynie
1885 Powstanie klubu fabrycznego
1885 Utworzenie biblioteki i czytelni na Księżym Młynie
1885 Zorganizowanie orkiestry fabrycznej
1886 Zatwierdzenie statutu szpitala św. Anny
1887 Wzniesienie kilkunastu jednopiętrowych domów familijnych przy ulicy Przędzalnianej 48-58
1887 Dyplom i nagroda dla Szpitala św. Anny od zarządu I Wystawy Higienicznej
1896 Wprowadzenie kursów wieczorowych w szkole fabrycznej
1897 Utworzenie przez A. Thonfelda orkiestry amatorskiej
1898 Premiera Teatru Ludowego - pierwszego na ziemiach polskich teatru robotniczego
1900 Oddanie do użytku boiska sportowego na Księżym Młynie
1906 Wprowadzenie na kilka miesięcy wykładowego języka polskiego w szkole fabrycznej
1910 Wyposażenie szpitala w aparat rentgenowski
1912 Złoty medal dla V Oddziału Łódzkiej Ochotniczej Straży Ogniowej na Wystawie Rolniczo-Przemysłowej w Częstochowie
1914 Utworzenie fabrycznej Kasy Chorych
1914 Początek I wojny światowej. Pierwsze rekwizycje maszyn i urządzeń fabrycznych przez okupanta niemieckiego
1918 Akcja rozbrajania Niemców przez strażaków łódzkich, wśród nich członków V Oddziału ŁSOO
1919 Utworzenie w scheiblerowskim szpitalu filii Szpitala Garnizonowego DOK IV
1921 Fuzja zakładów Scheiblera z zakładem włókienniczym Ludwika Grohmana (założonym w 1842 przez Traugotta Grohmanna, ojca Ludwika) - powstanie Zjednoczonych Zakładów Włókienniczych K. Scheiblera i L. Grohmana Sp. Akc. w Łodzi
1928 Powstanie organizacji sportowej Klub Pracowników Zjednoczonych Zakładów Włókienniczych K. Scheiblera i L. Grohmana (K.P. "Zjednoczone")
1937 Zmiana patrona szpitala (odtąd św. Antoniego)
1940 Zorganizowanie w będącym pod administracją niemiecką szpitalu otwartego oddziału okulistycznego
1945 Uruchomienie przędzalni średnioprzędnej na Księżym Młynie, jako pierwszego wydziału zakładów K. Scheiblera i L. Grtohmana po wyzwoleniu Łodzi
1946 Dekret o nacjonalizacji przemysłu. Powstanie Państwowych Zakładów Przemysłu Bawełnianego nr 1
1951 Szpital otrzymuje imię dra Karola Jonschera
1962 PZPB nr 1 po komasacji kilku przedsiębiorstw przyjmuje nazwę Łódzkich Zakładów Przemysłu Bawełnianego im. Obrońców Pokoju "Uniontex"
1975 Powstanie na bazie szpitala I Kliniki Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Łodzi
1976 Otworzenie Muzeum Pożarnictwa w remizie strażackiej (istniało do 1980 roku)
1976 Przyjęcie willi Herbstów pod opiekę Muzeum Sztuki "Rezydencja Księży Młyn"
1990 Międzynarodowa Nagroda "Europa Nostra" dla Rezydencji "Księży Młyn", przyznana za renowację zabytków i ochronę dziedzictwa kulturowego.
2011 Rozpoczęcie prac rewitalizacyjnych i rozbudowa wieży ciśnień oraz przyległych budynków kompleksu fabrycznego Ludwika Grohmana na Księżym Młynie
2012 Rozpoczęcie remontów domów robotniczych na Księżym Młynie
2013 Pałac Herbstów na Księżym Młynie otwiera swoje podwoje po trwającej dwa lata renowacji
2013 Odnowiona fabryka Grohmana w Łódzkiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej zwycięża w konkursie Prime Property Prize w kategorii najlepszy biurowiec w województwie łódzkim 2013
2013 Spółka Amber Energia Centrum Usług, należąca do grupy Amber Energia SA, która działa na rynku sprzedaży energii elektrycznej i energetyki odnawialnej, otrzymuje zezwolenie na prowadzenie działalności w Łódzkiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej
2014 Zakończył się remont domów robotniczych przy ulicy Księży Młyn 4 i 6
źródła:
Grażyna Kobojek. Księży Młyn.
Kazimierz Badziak. Prywatne szkoły fabryczne w Łodzi.
Bohdan Baranowski. O dawnej Łodzi.
Andrzej Bogusz. Fabryczne kluby sportowe w Łodzi.
Marek Koter. Geneza układu przestrzennego Łodzi przemysłowej.
Stanisław Liszewski. Łódź i okolice. Przewodnik.
i inn.
Księży Młyn, XIX-wieczna, zabytkowa enklawa przemysłowej Łodzi - ma przeszłość sięgającą czasów średniowiecza. Plebański młyn i osada młynarska powstały na terenach nadanych łódzkiemu proboszczowi przez biskupów włocławskich na przełomie XIV i XV wieku. Młyn na rzece Jasień był jednym z pierwszych obiektów gospodarczych uruchomionych na obszarze obecnej Łodzi i przetrwał aż do 1822 roku.
W latach 20. XIX wieku, w okresie budowy osad przemysłowych, władze Królestwa Polskiego z czynnych i unieruchomionych młynów postanowiły tworzyć tzw. posiadła wodne, gdzie wznoszone folusze, przędzalnie i tkalnie napędzane energią wody. W 1825 roku tereny Księżego Młyna przejął K. F. Wendisch, który zbudował tam przędzalnię i tkalnię bawełny. W 1845 zakład przeszedł w ręce K. F. Moesa, a następnie w 1865 roku nabył go Teodor Krusche. Po pożarze zakładu w 1870 roku tereny przemysłowe nad rzeką Jasień zakupił największy łódzki przemysłowiec Karol Scheibler.
W ciągu kilku zaledwie lat, być może przy współudziale architekta miejskiego Hilarego Majewskiego powstał na Księżym Młynie duży kompleks budynków przemysłowych, mieszkalnych i socjalnych. W latach 70 XIX wieku powstały przy ulicy św. Emilii (obecnie Tymienieckiego) dwie przędzalnie bawełny, tkalnia (Oddział "Pfaffendorf"), magazyny surowca i bocznica kolejowa. W 1875 roku wybudowano tutaj osiedle 18 dwukondygnacyjnych domów robotniczych dla kilkuset rodzin.
W latach 1875-1877 u zbiegu ulic Przędzalnianej i św. Emilii wzniesiono willę dla córki Karola Scheiblera Zofii Matyldy i jej małżonka, prokurenta firmy, Edwarda Herbsta. Neorenesansowa rezydencja, niedawno odrestaurowana (co zostało nagrodzone Międzynarodową Nagrodą "Europa Nostra 1990"), dzisiaj mieści się muzeum wnętrz pałaców fabrykanckich, oddział Muzeum Sztuki.
W skład zespołu fabryczno-rezydencjalnego na Księżym Młynie wchodzą ponadto budynki szkolne zbudowane na obrzeżach osiedla mieszkalnego w 1876-1877 i w 1884 roku, przeznaczone na szkołę dla dzieci pracowników fabryki. Przy ulicy Przędzalnianej uruchomiono w 1884 roku pierwszy fabryczny szpital w Łodzi (szpital św. Anny) i aptekę.
W rok później, też przy ulicy Przędzalnianej powstał klub fabryczny, w którym mieściła się biblioteka, czytelnia gazet i czasopism, sala estradowa dla teatru robotniczego i orkiestry fabrycznej, oraz w pobliżu boisko gimnastyczne, które dało początek powstałemu w 1928 roku fabrycznemu klubowi sportowemu KP (Klub Pracowników) "Zjednoczone".
W 1891 roku przy ulicy Emilii powstał jeszcze jeden ważny obiekt - remiza fabrycznej straży pożarnej i jednocześnie V Oddziału Łódzkiej Ochotniczej Straży Ogniowej. Program socjalny osiedla na Księżym Młynie uzupełniły zbudowane w latach 1877 i 1883 fabryczne sklepy spożywcze i tekstylne (konsumy).
Poza willą Herbstów cały zabytkowy zespół fabryczno-mieszkalny otrzymał jednolity wystrój architektoniczny - obiekty wzniesione z nietynkowanej czerwonej cegły zawierają szereg elementów zapożyczonych ze średniowiecznej architektury obronnej, zrywając z wcześniejszą bezstylowością budynków przemysłowych.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz