FABRYKA I REZYDENCJA KESTENBERGÓW.

Okazała rezydencja na skrzyżowaniu ulicy Jaracza z ulicą Sterlinga, dawna rezydencja rodziny Kestenbergów.

Jakub (Jakób) Kestenberg był synem Izraela i Rozalii Trybowicz, urodził się w Łodzi w 1862 roku.

Jego ojciec posiadał fabrykę wyrobów bawełnianych i półbawełnianych założoną jeszcze w 1864 roku. 

W 1890 roku Jakub Kestenberg kupił od małżeństwa Krystyny i Augusta Dering część działki położonej przy ulicy Nowo Targowej (obecnie ul. Sterlinga). Do tej pory Kestenberg prowadził niewielką fabrykę zlokalizowaną w wynajmowanych pomieszczeniach przy ulicy Pomorskiej 38. Później, w roku 1893 wspólnie z żoną Dwojrą, nabył pozostałą część działki przy Nowo Targowej stając się właścicielem całości. W tym samym roku uzyskał on zgodę na wybudowanie tu trzypiętrowej tkalni wyrobów bawełnianych.

Lata 1903-1914, willa i fabryka Jakuba Kestenberga .

W 1900 roku w miejscu tym została wybudowana tkalnia oraz inne zabudowania przemysłowe, a także, wybudowany w latach 1902-1903, dwukondygnacyjny dom mieszkalny wraz z kantorem (archiwalna kopia projektu z 1902 roku podpisana przez ówczesnego architekta miejskiego Łodzi Franciszka Chełmińskiego). 

W ten oto sposób powstał charakterystyczny dla łódzkich przemysłowców zespół rezydencjalno-fabryczny. 

Niestety, w 1896 roku fabryka spłonęła. Kestenbergowie zaciągnęli jednak kredyt w Towarzystwie Kredytowym m. Łodzi, dzięki któremu mogli fabrykę odbudować, a dzięki pomyślnej koniunkturze zakłady zostały powiększone, w 1913 roku przekształcone w spółkę akcyjną o rodzinnym charakterze.

Jakub Kestenberg zmarł w 1921 roku w Berlinie,  został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu żydowskim przy ulicy Brackiej w Łodzi. W tym samym roku zmarła także wdowa po nim - Dwojra z Kronzilbergów. Mieli trzynaścioro  dzieci. Jeden z nich, Szaja Kestenberg, przy ulicy Narutowicza 59, w latach 1923-28 wybudował swoją rezydencję. 

Po I wojnie światowej fabryka była prowadzona przez spadkobierców założyciela. W 1925 roku przedsiębiorstwo znalazło się w poważnych kłopotach z powodu braku kapitału obrotowego. Zawarto wtedy umowę na wyłączną sprzedaż wyrobów przez Włókienniczą Spółkę Akcyjną N.Eitingon (Nahum, Naum Eitingon - współwłaściciel, wraz z bratem bliźniakiem Borysem (Berkiem), fabryki łódzkiej, prowadzonej pod firmą Włókiennicza Spółka Akcyjna N. Eitingon i Spółka Łódź). Był to początek starań tego koncernu o przejęcie całkowitej kontroli nad firmą Kestenbergów.

"Ilustrowana Republika", rok 1927.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Szybko postępujące zadłużenie przedsiębiorstwa doprowadziło do ogłoszenia jego upadłości w 1927 roku, z której już się nie podniosło. 

"Głos Poranny", rok 1935.

W 1935 roku doszło do licytacji części obiektów należących do firmy.

Zostały kupione przez firmę Nahuma i Berka Eitingonów, jednak protesty pozostałych wierzycieli spowodowały, że postępowanie sądowe toczyło się aż do 1939 roku i nie zostało ostatecznie rozstrzygnięte.

"Ilustrowana Republika", rok 1937.

W latach 1939-1945 okupanci hitlerowscy zainstalowali tu maszyny do szycia odzieży.

Rodzina dawnych właścicieli podzieliła los większości Żydów polskich...

Salomon Kestenberg z rodziną, Sara Kestenberg (Zofia) zginęli w łódzkim i warszawskim gettcie. Los Szai Kestenberga i jego żony oraz matki pozostał nieznany.

Szymon, żołnierz Armii Krajowej, przeżył powstanie warszawskie i został zamordowany w Buchenwaldzie. Brandla (Bronka, z domu Kestenberg) i jej mąż Stanisław Poznański także walczyli w szeregach AK.

W 1945 roku fabryka została przejęta przez władze komunistyczne i upaństwowiona. Fabrykę przekształcono w Zakłady Przemysłu Odzieżowego im. M. Fornalskiej, później „Emfor”, a willi mieściły się biura.

Rezydencja Kestenbergów na rogu ulicy Jaracza i Sterlinga, obecnie wchodzi w skład kampusu Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej. W budynku znajduje się Galeria Patio:

http://www.ahe.lodz.pl/galeria/184/patio

i Patio2:

http://www.ahe.lodz.pl/grafika/wydarzenia

- miejsca wielu interesujących wystaw i inicjatyw artystycznych.

Willa reprezentuje poddane modernistycznej stylizacji formy renesansowo-barokowe z elementami secesyjnymi.

W 1955 roku w willi Kestenbergów dokonano adaptacji wnętrz na potrzeby biurowe. W 2003 roku zakupione przez Instytut Postępowania Twórczego w Łodzi.

Obecnie willa przechodzi intensywne prace remontowe. Rewitalizacja unikatowej rezydencji, która od strony Sterlinga wygląda jak pałac, a od Jaracza jak willa, potrwa do końcu 2016 roku i pochłonie 3-4 mln złotych. W środku będą biura.

Prace jeszcze trwają – główny wjazd znów  będzie od strony Jaracza i wejście od strony ogrodu, któremu także zostanie przywrócony dawny blask.

Widok budynku przed i po remoncie:

Rok 2012

Rok 2015

Rok 2022

Już dzisiaj można podziwiać powrócone piękno: tynkowane elewacje, dołem wysoki boniowany cokół z pseudorustyką w tynku, podobnie boniowana jest dolna część partii parteru.

Okna na dwóch kondygnacjach zamknięte są spłaszczonym łukiem dwuramiennym, w kondygnacji strychowej duże okna prostokątne.

Elewacja frontowa 10-osiowa. 

 

W skrajnej osi od strony południowej otwór drzwiowy zamknięty półkoliście z naświetleniem.

Powyżej balkonik z pełną murowaną balustradą wsparty na masywnych konsolach, drzwi balkonowe ujęte płyciną wypełnioną reliefem ze stylizowanym motywem roślinnym.

W części środkowej na piętrze znajduje się wykusz flankowany z balkonikami z murowaną balustradą, wspartymi na konsolach. Nad wykuszem mały taras na wysokości kondygnacji dachowej z dużymi drzwiami zamkniętymi półkoliście, powyżej szczyt wypełniony reliefową dekoracją roślinną.

Do elewacji południowej przylega mur z bramą wjazdową o formach secesyjnych (zdjęcie wykonane jeszcze w trakcie remontu):

Rok 2022:

źródła:

Dariusz Kędzierski. Ulice Łodzi.

Krzysztof Stefański. Łódzkie wille fabrykanckie.

Jacek Kusiński, Ryszard Bonisławski, Maciej Janik. Księga fabryk Łodzi.

Przeczytaj jeszcze:

BRAMY MIASTA

Fot. archiwalne ze strony: http://lodz.fotopolska.eu/ 
oraz ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi

Fot. współczesne Monika Czechowicz