baedeker łódzki: PIOTRKOWSKA 52 – kamienica Szapsi Eisnera.

czwartek, 18 lipca 2019

PIOTRKOWSKA 52 – kamienica Szapsi Eisnera.

Monumentalna kamienica Szapsi Eisnera (Szai Eiznera) z lat 1912-1913, o charakterze handlowo-mieszkalnym, jedna z największych w mieście.

Pierwotna, szeroka parcela narożna u zbiegu ulicy Piotrkowskiej i Dzielnej(dzisiejsza ulica Narutowicza), pod ówczesnym adresem Piotrkowskiej 193, obejmowała obecne numery 50 i 52. W środkowej części obszaru frontowego, od strony ulicy Piotrkowskiej, stał parterowy drewniany dom.

Podział działki dokonał się nie później niż na początku lat 50. XIX wieku. Na froncie wydzielonej parceli narożnej, około 1851 roku stanął parterowy dom murowany. Właścicielem domu, wystawionego według projektu Jana Karola Mertschinga, był K. Kitlaus.

Pierwotna posesja sięgała głębiej na wschód i obejmowała obecne numery Narutowicza 2 i Narutowicza 4.

Pod koniec lat 60. XIX wieku właścicielem nieruchomości był Anton Sperlich.

W latach 70. i 80. XIX wieku do parterowego domu murowanego, stojącego na froncie Piotrkowskiej, dołączyła dwupiętrowa kamienica na froncie ulicy Dzielnej.

Przynajmniej od drugiej połowy lat 80. XIX wieku nieruchomość była w rękach rodziny Kenig (König) – Berek Kenig, później Efraim Lajzer Kenig był właścicielem składu żelaza.

Kamienica przy ulicy Dzielnej 4 (dzisiaj ulica Narutowicza). Po lewo widoczna dwupiętrowa część należąca do Eisnera, po prawo trzypiętrowa podwyższona część Kenigów.

Na początku lat 90. XIX wieku Szapsia Eisner, prowadzący skład wełny przy ulicy Cegielnianej 29 (dzisiaj ulica Więckowskiego 6), kupił parcelę sąsiadującą z narożną nieruchomością Kenigów, pod ówczesnym adresem Dzielnej 1379 (dzisiaj Narutowicza 6). Około 1893 roku stanęła tam trzypiętrowa, okazała kamienica, z przyległymi oficynami.

Około 1895 roku, w niedługim czasie po zagospodarowaniu posesji przy obecnej Narutowicza 6, małżeństwo Chany i Szapsi Eisnerów odkupiło od Kenigów zachodnią, narożną część ich posesji. W rękach nowych właścicieli znalazł się parterowy budynek narożny, piętrowy sklep, oraz, co ciekawe, tylko część kamienicy (5 osi w części zachodniej, z 13 istniejących). Kenigowie pozostawili sobie większą, 8 osiową, wschodnią część budynku. Podział nieruchomości spowodował późniejsze przesunięcie numeracji ulicy Dzielnej/Narutowicza.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1914.

Okazałą, czteropiętrową kamienicę narożną, jedną z największych w Łodzi, Eisnerowie zbudowali w latach 1912- 1913.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1912.

Szapsia Eisner uzyskał pożyczkę w Towarzystwie Kredytowym Miejskim, w wysokości 175 tysięcy rubli. Posesja pozostawała własnością rodziny Eisnerów do wybuchu II wojny światowej.

"Gazeta Łódzka", rok 1915.

W kamienicy Eisnerów mieścił się główny skład artykułów tytoniowych.

Nowy budynek narożny Eisnerów wchłonął stare zabudowania, w tym część kamienicy przy obecnej Narutowicza 4.

Informator handlowo-przemysłowy, rok 1914.

Dawna kamienica Szapsi Eisnera (Eiznera) posiada wielkomiejski charakter. Sześciokondygnacyjna budowla z wysokim dachem mansardowym, dwoma kondygnacjami z lokalami użytkowymi, trzema kondygnacjami mieszkalnymi i mieszkalnym poddaszem imponuje monumentalnością.

Informator m. Łodzi, rok 1920.

Kamienica wyróżnia się nie tylko wielkością ale i dekoracyjnością, choć w duchu klasycznym.

Narożnik nie ma kąta prostego lecz jest delikatnie zaokrąglony, a w dolnej części podkreślony swoistym małym frontonem z ludzką głową.

Dekoracja jest typowa dla większości tego typu kamienic. Pojawiają się w niej motywy wskazujące na bogactwo i prestiż: tarcze heraldyczne, antyczne wazy z owocami, festony, zwisy, konsole, ludzkie głowy.

Eklektyczny charakter kamienicy uzupełniają ogromne, przechodzące przez trzy kondygnacje, kanelowane pilastry o mocno przekształconym porządku jońskim oraz doryckie mutule z sześcioma łezkami pod gzymsem wieńczącym.

Co ciekawe bardziej reprezentacyjnie została potraktowana elewacja od strony Narutowicza, która jest dziewięcioosiowa, a w części centralnej posiada dwukondygnacyjny wykusz, z umieszczoną nad nim loggią.

Forma elewacji zawiera cechy modernistyczne z detalem o charakterze klasycznym, co sprawia, że kamienica zaliczana jest do nurtu „nowego klasycyzmu”.

"Rozwój", rok 1914.

Jednodniówka "Ratujcie dzieci" z 11 czerwca 1916 roku.

Informator m. Łodzi z kalendarzem, 1920.

Od 1914 roku miał tu swoją siedzibę łódzki oddział Banku Zachodniego.

"Ilustrowana Republika", rok 1929.

"Ilustrowana Republika", rok 1937.

"Głos Poranny", rok 1936.

"Kurier Łódzki", rok 1938.

"Litzmannstädter Zeitung", 1941.

Po II wojnie światowej:

"Dziennik Łódzki", rok 1945.

"Dziennik Łódzki", rok 1946.

"Dziennik Łódzki", rok 1947.

Od końca lat 60. ubiegłego stulecia mieścił się tutaj Handlowy Dom Dziecka, a 1975 roku został otwarty salon gier i dyskoteka „Maxim”, z pierwszymi w Łodzi automatami do gry nazywanymi "jednorękimi bandytami"...