Powstaje Centralne Biuro Resortów Pracy, które zajmowało się organizacją produkcji w getcie. Praca na potrzeby niemieckiej armii odbywała się w fabrykach i zakładach, które nosiły najczęściej nazwę resort pracy (z niemieckiego Arbeitsressorte). Stosowano też określenie "szop". Było ich ponad sto.
20 października
Z polecenia Przełożonego Starszeństwa Żydów Chaima Mordechaja Rumkowskiego powstaje Centralne Więzienie (Zentral - Gefaengis) przy ulicy Czarnieckiego 14/16 (Schneidergasse).
Nie istnieją już budynki, gdzie mieściło się Centralne Więzienie dla Żydów, w którym przetrzymywano mieszkańców getta skazanych przez żydowskie sądy. Było to także miejsce, gdzie gromadzono ludzi skierowanych do obozów pracy i obozów zagłady. Na więzienie składało się kilka budynków murowanych i kilka drewnianych. Całość została otoczona murem, a część terenu płotem z siatką. Ulica Czarnieckiego była przedłużeniem ulicy Krawieckiej, dlatego nosiła w getcie niemiecką nazwę Schneidergasse.
Placówką zarządzali funkcjonariusze policji żydowskiej. Byli tam przetrzymywani więźniowie (niekiedy bez żadnego wyroku) za kradzieże, zwłaszcza żywności i drewna, a także za łapownictwo, a nawet za niepodporządkowanie się poleceniom Rumkowskiego. Do więzienia trafiali też czasowo ludzie skierowani tam przez władze hitlerowskie (gestapo bądź kripo): za "przestępstwa" dewizowe, ucieczki z robót przymusowych czy szmugiel a także za szerzenie wiadomości szkodliwych dla III Rzeszy. Było to więzienie dla Żydów, ale przebywali w nim czasowo również nieliczni Polacy, schwytani przez policję żydowską na handlu albo przemycie żywności do getta.
Nie udało się ustalić szczegółowych danych, ile osób w sumie przeszło przez Centralne Więzienie; tylko w ciągu pierwszego roku istnienia było tam 2321 więźniów, w tym 240 kobiet. Przeciętnie przebywało w nim od kilkudziesięciu do trzystu osób, ale zdarzały się sytuacje, gdy było nawet 500 więźniów.
29 października
Ekspozytura getta staje się odrębnym wydziałem Zarządu Miejskiego (Gettoverwaltung) i podlegała już tylko nadburmistrzowi Wernerowi Ventzkiemu.
Post scriptum
...do historii nadburmistrza Łodzi (nazistowskiego Litzmannstadt): po wojnie, po kilkunastu miesiącach internowania Ventzki opuścił obóz. Pomimo współodpowiedzialności między innymi za deportacje Polaków z podległego mu miasta oraz likwidację łódzkiego getta i wywiezienie jego mieszkańców do obozów (Kulmhof, Chełmno), gdzie zostali zgładzeni, zbrodniarz szybko dostał szansę wykpienia się od jakiejkolwiek kary.
Polecam:
źródła:
Joanna Podolska. Litzmannstadt-Getto.
Przewodnik po przeszłości.
Źródła kalendarium (podaję za Joanną Podolską):
Źródła kalendarium (podaję za Joanną Podolską):
Julian Baranowski, Łódzkie getto
1940-1944. Vademecum, Archiwum Państwowe w Łodzi & Bilbo, Łódź 2003
Marek Budziarek, Łódź, Loodsch,
Litzmannstadt. Wycinki z życia mieszkańców okupowanego miasta, Literatura, Łódź
2003.
Icchak (Henryk) Rubin, Żydzi w Łodzi pod
niemiecką okupacją 1939-1945, Kontra, Londyn 1988.
The Last Ghetto. Life in the Lodz Ghetto 1940-1944, red. Michal Unger,
Yad Vashem 1995.
