W XIX wieku Łódź była spełnieniem
amerykańskiego snu o potędze. Była miejscem, które z niewielkiej i sennej
wioski stało się tętniącą życiem metropolią, wypełnioną gwarem różnych języków,
mieszanką kultur i religii. Pełną ludzi pracowicie dążących do realizacji
najważniejszego celu, jakim była poprawa warunków życia i osiągnięcie awansu
społecznego.
W 1835 roku z Aleksandrowa Łódzkiego do
Łodzi przeniosła się rodzina żydowska Kalmana Poznańskiego z rocznym synem
Izraelem. Kalman prowadził przy Starym Rynku kram z tkaninami i przyprawami,
dając swojemu synowi podstawy do prowadzenia biznesu. Izrael, po przejęciu
firmy ojca, wyczuł szansę na rozwój i awans. W tym tez wydarzeniu należy
doszukiwać się korzeni Manufaktury.
1851 - Izrael Kalmanowicz
Poznański zaślubia Leonię Hertz, która wnosząc w posagu tzw. „handel (sklep)
towarami łokciowymi” wartości 750 rubli, zasila majątek męża będącego majstrem
„profesji tkackiej” obejmujący manufakturę tkanin krajowych wartości 500 rubli,
1852 - Kalman Poznański aktem
notarialnym kupna-sprzedaży przekazuje synowi Izraelowi „handel towarami
łokciowymi” wartości 2150 rubli (kumulacja kapitału rodzinnego).
Izrael Poznański prowadząc efektywnie
handel wyrobami bawełnianymi, rozwija równocześnie działalność swojej
manufaktury tkackiej,
1859 - oprócz dynamicznie
rozwijanej działalności handlowej manufaktura tkacka Izraela Poznańskiego
dysponuje już 50-oma warsztatami tkackimi zatrudniając
75 pracowników,
1860 - znaczący wzrost zamożności
pozwala od tego roku Izraelowi Poznańskiemu na angażowanie się również w
mieszkalne inwestycje nieruchomościowe oraz w zakup gruntów najpierw w dolinie
rzeki Łódki po wschodniej stronie Nowego Miasta (od strony Helenowa),
1865 - posiadając ponad 6000złp
kapitału wstępuje do Zgromadzenia Kupców m.Łodzi, prowadząc z wielkim
powodzeniem działalność handlową, m. innymi dla Zakładów Bawełnianych
Scheiblera,
1871 - Izrael Poznański zakupuje
pierwsze parcele po zachodniej stronie Nowego Miasta wzdłuż ulicy Ogrodowej w
kierunku cmentarzy miejskich (począwszy od ulicy Zachodniej), na których
zbuduje swoje „imperium bawełniane” oraz osiedle wielokondygnacyjnych domów
robotniczych,
1872 - buduje i uruchamia pierwszą
tkalnię (parterową) przy ul.Ogrodowej wyposażając ją w 200 angielskich krosien
mechanicznych napędzanych maszyną parową (skok technologiczny w tkactwie),
1874-75 - rozbudowuje tkalnię
wyposażając ją o dalsze 1040 krosien - buduje oddział bielnika i apretury (faza
wykończalnictwa)
1877 - zakupuje parcelę na rogu ul.
Ogrodowej i Zachodniej z piętrowym domem, który stanowić będzie podstawę
rozbudowy i budowy największej rezydencji pałacowej, - wybudował najładniejszy
budynek fabryczny przędzalni wzdłuż ul. Ogrodowej uruchamiając 3600 wrzecion,
1878 - zwiększa zdolność produkcyjną
przędzalni do 50000 wrzecion, - uzyskuje brązowy medal za prezentowane wyroby
na Wszechświatowej Wystawie w Paryżu,
1879 - od tego roku aż do roku 1889
zakupuje kolejne nieruchomości wzdłuż ul.Zachodniej w stronę ul.Drewnowskiej,
- rozpoczyna budowę
czterokondygnacyjnych domów robotniczych wzdłuż południowej pierzei ul.
Ogrodowej,
1880 - uruchamia oddział tzw.
„niciarni” przy oddziale tkalni parterowej,
1883 - buduje gazownię fabryczną,
1884 - buduje obiekt warsztatów naprawczych (później warsztatów
elektrycznych)
- buduje odlewnię żelaza (później tzw. parowozownia),
1885 - buduje farbiarnię tkanin po
północnej stronie koryta rzeki Łódki - buduje budynek kantoru wraz z portiernią
rozbudowany w 1889 roku,
1887 - przechodzi na surowiec
rosyjski i perski dostarczany przez własne oczyszczalnie bawełny w miejsce
amerykańskiego, indyjskiego i egipskiego – obniżenie kosztów,
1888 - przenosi na teren przy ul.
Ogrodowej w sąsiedztwo domów robotniczych drewniany kościół staromiejski z
Placu Kościelnego przy ul. Zgierskiej,
1889 - przekształca firmę I.K.
Poznański w rodzinne przedsiębiorstwo w postaci Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów
Bawełnianych I.K. Poznańskiego z kapitałem 5000000 rubli składających się z 200
akcji, a dożywotnio stając na czele Zarządu dysponuje 156 akcjami (w skład
Towarzystwa Akcyjnego zaliczona została rezydencja pałacowa),
1890 - buduje zakładową remizę
straży pożarnej,
1891 - buduje obiekt
drukarni-wykończalni (najdłuższy budynek fabryczny) od strony ul. Drewnowskiej,
- buduje tzw. magazyn niski bawełny od strony cmentarza (obecnie
wyburzony-przebiega nowa ulica Prof.J.Karskiego),
1895 - buduje obiekt tzw. tkalni
wysokiej (budynek przeznaczony obecnie na Muzeum Sztuki),
1898 - buduje tzw. magazyn wysoki w
zachodniej części zespołu fabrycznego,
1900 - majątek Izraela Poznańskiego
wynosi ponad 11000000 rubli dzięki czemu zaliczany on był do grona
najzamożniejszych przemysłowców Królestwa,
- zgon Izraela Poznańskiego,
- kierownictwo Spółki przejmuje najstarszy syn Ignacy Poznański,
1902-1903 - następuje ostateczne
zakończenie rozpoczętej przez Izraela Poznańskiego latach 80-tych XIX wieku
budowy rezydencji pałacowej w oparciu o zakupiony w 1877 roku narożny dom
piętrowy łączący się z budynkiem kantoru oraz charakterystyczną bramą ozdobną i
parkanem, w której znalazły się pomieszczenia mieszkalne, handlowe, Zarządu
Spółki i magazynowe,
1904 - Spółka buduje stołówkę dla
robotników przy południowej pierzei ulicy Ogrodowej,
1905 - Spółka uruchamia własną
zakładową bocznicę kolejową ułatwiającą transport bawełny oraz innych
materiałów i produktów gotowych,
1908 - zgon Ignacego Poznańskiego –
Prezesa Spółki w latach 1900-1908,
- objęcie kierownictwa Spółką przez Jakuba Hertza zięcia Izraela Poznańskiego,
1912 - uruchomiono zakładową
elektrownię,
1913 - zatrudnienie w Zakładach
Bawełnianych I.K. Poznańskiego przed I wojną światową wynosi 7000 pracowników,
1914-1939 okres I wojny światowej,
a następnie międzywojenny, to okres niepowodzeń finansowych Towarzystwa
Akcyjnego Zakładów Bawełnianych I.K.
Poznańskiego -zamknięcie rynku radzieckiego po 1920 roku dla produktów
włókienniczych, a następnie światowy kryzys gospodarczy- doprowadziły do
zadłużenia firmy w bankach włosko- szwajcarskich, wskutek czego kierowanie
zakładem w latach 30-tych XX wieku przejął przedstawiciel włoskiego Banca
Commerciale Italiana, a rodzina Poznańskich nie odzyskała już liczącej pozycji
w spółce,
1940-1945 - w okresie II wojny
światowej okupant niemiecki przejął wszystkie akcje spółki i ich właścicielem
uczynił spółkę Speidel Weber Corporation ( w zakładach produkowano wówczas
tkaniny dla wojska niemieckiego oraz podzespoły do samolotów niemieckich itp.),
1945-1950 znacjonalizowane dawne
Zakłady Bawełniane I.K Poznańskiego przybrały najpierw nazwę Zakłady Przemysłu
Bawełnianego Nr 2, a następnie Zakłady Przemysłu Bawełnianego im Juliana
Marchlewskiego, a w 1970 roku uzupełnione branżową nazwą „Poltex” (w latach
80-tych minionego wieku wyeliminowano z nazwy imię Juliana Marchlewskiego).
Głównym rynkiem dla produktów przedsiębiorstwa od końca lat 50-tych ubiegłego
wieku stał się ponownie rynek radziecki podobnie jak do I wojny światowej. Na
początku lat 50-tych zatrudnienie kształtowało się na poziomie niespełna
12 tys. pracowników,
1971 - obwieszczeniem Konserwatora
Miasta Łodzi ze stycznia 1971 roku unikalny zespół budownictwa przemysłowego
dawnych Zakładów IK Poznańskiego wraz z przyległym pałacem zaliczony został do
czterech najcenniejszych zabytków przemysłowych Łodzi,
1981-1989 – w tej dekadzie
następował spadek zatrudnienia oraz systematyczny spadek ilości produkcji (o
ponad 20%),
1990 - przeorientowanie gospodarki
polskiej na system rynkowy i równoczesna utrata głównego rynku radzieckiego dla
produktów tekstylnych już w I-szym półroczu spowodowały kryzys finansowy
przedsiębiorstwa objawiający się dużym zadłużeniem i utratą płynności
finansowej,
- w miesiącu lipcu Minister Przemysłu powołał Mieczysława Michalskiego na
Kierownika Tymczasowego ZPB „Poltex”,
1990 cd. - brak prawnych rozwiązań
systemowych uniemożliwił realizację programu naprawy przedsiębiorstwa poprzez
restrukturyzację jego finansów,
1991 - w m-cu maju bank PBG S.A.
zgłosił wniosek w sprawie upadłości ZPB „Poltex” w związku ze zgłoszeniem
wniosku do Ministra Przemysłu w sprawie likwidacji przedsiębiorstwa
- Minister Przemysłu z dniem 1.08.1991r. postawił ZPB „Poltex” w stan
likwidacji z przyczyn ekonomicznych powołując Mieczysława Michalskiego na
stanowisko Likwidatora przedsiębiorstwa.
- Likwidator rozpoczyna szeroko zakrojoną akcję ofertowo-promocyjną w celu
poszukiwania inwestora skłonnego zrealizować program restrukturyzacji ZPB
„Poltex”,
1992 - w styczniu Minister
Przemysłu i Handlu zatwierdził opracowany przez Likwidatora program likwidacji
uwzględniający postanowienia zarządzenia organu założycielskiego w zakresie
restrukturyzacji produkcyjno-nieruchomościowej ZPB „Poltex” będących
jednocześnie zabytkowym urbanistycznym zespołem fabrycznym,
1992 cd.- w I-szym kwartale nastąpiło
zakończenie działalności produkcyjnej nierentownych wydziałów przędzalni i
tkalni,
- w IV kwartale Prezydent Miasta ostatecznie zrezygnował z deklarowanego
wcześniej przejęcia przez Gminę zbędnych zabytkowych nieruchomości fabrycznych
na cele Łódzkiego Centrum Targowo-Handlowego,
1993 - 3 lutego ukazuje się ustawa
o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków (której brakowało
wcześniej) stwarzająca szansę systemowego rozwiązania problemu restrukturyzacji
przedsiębiorstwa za wolą wierzycieli,
- 18 lutego – na wniosek Powszechnego Banku Gospodarczego S.A. Sąd umarza
postępowanie upadłościowe wobec ZPB „Poltex”,
- 7 września Minister Przemysłu i Handlu przekazuje nadzór założycielski nad
przedsiębiorstwem Wojewodzie Łódzkiemu – Pełnomocnikowi Rządu d/s
restrukturyzacji przemysłu łódzkiego,
- W drugim półroczu za zgodą organu założycielskiego Likwidator prowadzi
rozmowy z wierzycielami przy udziale potencjalnego inwestora Konsorcjum
IDD-C.Kosiński w sprawie wszczęcia bankowego postępowania ugodowegona podstawie
przepisów Ustawy z dnia 3.02.1993r.,
- 4 grudnia podpisana została umowa wstępna pomiędzy Likwidatorem, a Konsorcjum
IDD-C.Kosiński jako potencjalnym inwestorem ZPB „Poltex”,
1994 - wszczęcie bankowego
postępowania ugodowego przez PBG S.A. wobec ZPB „Poltex” za zgodą organu
założycielskiego oraz pozostałych wierzycieli,
1995 - I kwartał – przyjęcie przez
wierzycieli i organ założycielski programu restrukturyzacji ZPB „Poltex”,
1995 cd. - 4 października zawarta
została umowa inwestorska przez wierzycieli bankowych, organ założycielski i
Likwidatora z inwestorem Konsorcjum IDD-C.Kosiński, która określała obowiązki
inwestora w zakresie zapewnienia źródeł sfinansowania procesu kompleksowej
restrukturyzacji przedsiębiorstwa na ustalonych zasadach i warunkach
finansowych w programie restrukturyzacji,
- w grudniu zawarta została ugoda bankowa przez Likwidatora ZPB
„Poltex” z grupą banków na czele z PBG S.A. uprawomocniona w miesiącu lutym
1994r.,
1996 - 16 maja Minister
Przekształceń Własnościowych w wyniku ugody bankowej powołał jednoosobową
spółkę skarbu państwa pod firmą Wykańczalnia Materiałów Włókienniczych „Poltex
W” S.A. na bazie majątku dawnych ZPB „Poltex”, łącznie z zarządem na czele z
Mieczysławem Michalskim,
1997 - III kwartał – zakończenie
nierentownej działalności produkcyjnej Wydziału Wykończalni,
-18 grudzień – powołanie przez WMW „Poltex W” S.A. spółki nieruchomościowej z
ograniczoną odpowiedzialnością „Poltex N” ( tzw. spółki córki) przejmującej
ustalone w ugodzie bankowej zadania w zakresie przygotowania i realizacji
programu rewitalizacji historycznego zespołu fabrycznego „Poltex” na warunkach
przyjętych przez wierzycieli,
- IV kwartał – zakończenie ugody bankowej,
1998 - 31 marca następuje akt
równoległej prywatyzacji spółki akcyjnej WMW „Poltex W" oraz spółki
nieruchomościowej z ograniczoną odpowiedzialnością „Poltex N” zgodnie z
ustaleniami zawartymi w ugodzie bankowej. Większościowe pule akcji i udziałów w
spółkach przejmuje XXI Century City spółka z o.o.-Konsorcjum IDD-C.Kosiński z
gwarancjami grupy kapitałowej obejmującej francuskie firmy Francarep, Fonciere
Euris i Apsys,
- II kwartał – Firma Apsys Polska nabywa od spółki XXI Century City-Konsorcjum
IDD-C.Kosiński 75% udziałów w „Poltex N” sp. z o.o. oraz 51% akcji w WMW
„Poltex W” S.A.,
- w związku ze zmianą strategii ugodowej WMW „Poltex W” wymuszonej popytem na
rynku WMW „Poltex W” S.A. po zakończeniu nierentownej działalności
wykończalniczej w 1997r. nabywa 26% pulę akcji w branżowej firmie tj. w PZPB
„Pamotex” S.A. za 9,5 mln PLN,
- III kwartał – nowy właściciel „Poltex N” sp. z o.o. nabywa nieruchomość
dawnego wydziału wykończalni, będącą częścią składową jednorodnego zabytkowego
zespołu fabrycznego d.Zakładów Bawełnianych I.K Poznańskiego będącego
przedmiotem rewitalizacji, stając się właścicielem całości terenu,
1999-2002 – Firma Apsys Polska – jako
właściciel nieruchomości i jednocześnie inwestor obecnie największego
przedsięwzięcia rewitalizacyjnego, dokonujewyburzeń wszystkich naniesień na tym
terenie nie mających charakteru i żadnej wartości zabytkowej ( z drugiej połowy
XX wieku) przygotowując historyczny teren do rozpoczęcia inwestycji, - promuje
nową nazwę tego obszaru – Centrum Manufaktura
2002 - Urząd Miasta wydaje
podstawowe pozwolenia budowlane dotyczące inwestycji na terenie dawnych ZB I.K
Poznańskiego,
2003 - rozpoczynają się prace budowlane
na terenie dawnej fabryki I.K. Poznańskiego związane z realizacją największego
przedsięwzięcia rewitalizacyjnego pod nazwą Centrum Manufaktura
2006 - 17 maja, uroczyste otwarcie
Centrum Manufaktura.
Fot. Monika Czechowicz
"Ilustrowana Republika", rok 1928
(zbiory WBP)
