baedeker łódzki

środa, 14 listopada 2012

Pomnik Ofiar Komunizmu w Łodzi

To pierwszy tego rodzaju monument w Polsce.

Akt erekcyjny w miejscu budowy pomnika wmurowano 17 września 2008 roku, w 69-tą rocznicę agresji Związku Radzieckiego.

… Orzeł wznoszący się nad pękniętymi głazami, trzymający w szponach rozerwane kraty - tak wygląda Pomnik Ofiar Komunizmu w latach 1918-1989. Poświęcony został pamięci między innymi mieszkańców dawnych Kresów Wschodnich, ofiarom bolszewickiej inwazji 1919-20, ofiarom zbrodni katyńskiej, ofiarom pacyfikacji protestów robotniczych na Wybrzeżu w Grudniu 1970 roku oraz działaczom "Solidarności" i ofiarom stanu wojennego pozbawionym życia, więzionym i represjonowanym...

Wszystkim, którym pomnik został poświęcony należy się ten patos, ... ale i tak zastanawiam się, dlaczego zawsze na wszystkich naszych pomnikach muszą być te orły (i te sokoły…)?

Pomnik ofiar komunizmu, odnaleziony przeze mnie latem w Pradze, w drodze na Smíchov:

Ten człowiek stopniowo znika.. . Porażające. Nie rzucam się w tym miejscu na historię i naszych tragicznych losów nie chcę porównywać z innymi, znam też, mniej więcej, zdania na temat waleczności Czechów - chodzi mi tylko i wyłącznie o artystyczną wizję: komunizm po prostu „zjada” człowieka kawałek po kawałku… Pomnik poświęcony nie tylko tym, którzy zginęli, ale i tym, którzy przeżyli, żyli i niknęli...

Ale wracajmy do Łodzi:

Pomnik Ofiar Komunizmu stanął w alei Karola Anstadta na wprost budynku, w którym podczas II wojny światowej miało siedzibę gestapo, a w latach 1945 - 1956 - Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. Obecnie budynek zajmuje XII Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego.

"Głos Poranny", rok 1939.

Budynek został wybudowany tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej. Był to gmach szkolny, należący do Towarzystwa Szkół Żydowskich w Łodzi.

… Ale rok szkolny 1939/1940 nie rozpoczął się...

Fot: Monika Czechowicz

wtorek, 13 listopada 2012

ŁÓDZKIE PORTRETY PAMIĘCIOWE - ANDRZEJ GRUN

Andrzej Grun, grafik, historyk sztuki, publicysta.

Andrzej Grun urodził się 30 sierpnia1939 roku w Łucku na Wołyniu. Jako kilkuletni chłopiec przekroczył z rodzicami zieloną granicę w Wołyniu by zatrzymać się w Warszawie. Po upadku powstania rodzina Grunów rozpoczęła wędrówkę, by na czas jakiś osiąść w Krakowie, gdzie Andrzej studiował historię sztuki w Uniwersytecie Jagiellońskim. W pracowniach Piotra Potworowskiego i Jacka Żuławskiego na Wybrzeżu pobierał dalsze nauki.

Kolejny etap jego życia to Łódź, z którą związał się na długo. Temu miastu i jego mieszkańcom poświęcił dużo miejsca w swojej twórczości.
Z bardzo dużym powodzeniem uprawiał grafikę wystawianą na kilkudziesięciu wystawach. Andrzej Grun był kierownikiem graficznym tygodnika społeczno-kulturalnego "Odgłosy".
Zmarł 5 kwietnia 1999 roku.

Ze wspomnień Jerzego Wilmańskiego:

"... Urodził się na Wołyniu, dorastał nad czeską granicą, malarstwo studiował w Sopocie w pracowni Piotra Potworowskiego, resztę życia spędził w Łodzi, a pochowano go w Pabianicach. Poznaliśmy się w Toruniu w hotelu "Pod Trzema Koronami", gdzie nas nie chciano przyjąć, bo byliśmy pijani. Andrzej był człowiekiem renesansowym: rysował, malował, pisał wiersze, projektował wystawy i wnętrza... W przerwach pił i kiedyś z filozofem Andrzejem Polkowskim ostrzelali z wiatrówki podwórko pewnej kamienicy przy Piotrkowskiej. Usadowili się na dachu jak snajperzy - niewykluczone zresztą, że myśleli, iż są nimi naprawdę. Wojenne pokolenie.
Był bohaterem wielu anegdot. Najzabawniejsza jest o tym, jak kiedyś będąc u znajomych, położył się zmęczony do łóżka, które wynajmował grający w jakimś filmie na Łąkowej - Zdzisław Maklakiewicz. Aktor wrócił wieczorem z planu, też zresztą zmęczony, i zastał w swoim łóżku faceta z brodą. Zapytał: Kim pan jest, do cholery? A Grun odpowiedział: Pierdol się, jestem Maklakiewicz!
Żony Andrzeja były dziwne. Pierwsza uciekła od niego do Paryża, druga wzięła z nim ślub w Londynie, a rozwiodła się w Łodzi, trzecia: Anka Krzyżanowska, chyba kochała go naprawdę, ale też ją najbardziej zranił. Uciekła w końcu do Kanady.
Pod koniec życia bardzo cierpiał. Alkohol jest dobry, gdy się nam w życiu wiedzie - kiedy mamy kłopoty - zabija. Andrzej musiał opuścić swoją pracownię, w której przeżył pół życia. Przeniesiono go do małej klitki w starej kamienicy na Składowej. Ciągle myślę, że nie zrobiliśmy dla Niego, wszystkiego co było trzeba, ale sami byliśmy bez pracy, stosunków i perspektyw. Nie rozpakował nawet pudeł w swoim nowym domu. Na trzy dni przed śmiercią powiedział: - Ja tu, kurwa, nie będę mieszkał!
Na towarzyskie spotkanie u przyjaciół przyszedł ostrzyżony, w świeżej koszuli i marynarce, którą rzadko zakładał. Po paru wódkach wstał i poszedł do drugiego pokoju, żeby się położyć. Gdy do niego zajrzano - już nie żył. Lekarz pogotowia uznał, że umarł na serce. A tak naprawdę Andrzej Grun (1939-1999) umarł na straszliwą, nieuleczalną rozpacz..."

Jerzy Wilmański. Łódzkie portrety pamięciowe.

Jerzy Wilmański i Andrzej Grun.

poniedziałek, 12 listopada 2012

Willa Karola Teodora Buhle i... miejsce po "Zakładach Włókienniczych Karol T.Buhle"

Szlak fabryczny w połowie „invisible”, czyli …Ulica Hipoteczna 7/9. To tutaj stała fabryka Karola Teodora Buhle:

2012

2025.

Początki przemysłowej kariery Karola Buhle, właściciela zakładu przy ulicy Hipotecznej, związane były z fabryką Ottona Schultza przy ulicy Zawadzkiej (Próchnika 16). W 1896 roku, po śmierci Ottona, rodzina sprzedała fabrykę Pawłowi Schultzowi i Karolowi Buhle (Buhle był szwagrem Pawła Schultza), którzy rozbudowali firmę i utworzyli farbiarnię i wykończalnię tkanin wełnianych, półwełnianych i bawełnianych. Duży pożar fabryki w 1898 roku i uzyskane po nim odszkodowanie zachęciły wspólników do budowy nowej fabryki już poza śródmieściem. Kupiono dużą działkę w Kolonii Radogoszcz i przystąpiono do wznoszenia nowej farbiarni i wykończalni.

"Czas", kalendarz informacyjny na rok 1900.

W 1903 roku wspólnicy rozwiązali spółkę, Paweł Schultz pozostał przy ulicy Zawadzkiej, a Karol Buhle przeniósł się do nowego budynku. W 1911 roku rozbudował znacznie firmę, powiększając ją o przędzalnię, dwupiętrową tkalnię, niciarnię, suchą apreturę i gumiarnię.

W celu koncentracji kapitału powołano w 1923 roku Spółkę Akcyjną o kapitale 5 250 000 zł. Zakłady Włókiennicze Karol T.Buhle w Łodzi zatrudniały 2 tysiące robotników i 100 urzędników. Specjalizowały się w produkcji przędzy i tkanin z bawełny i sztucznego jedwabiu.

"Przegląd Włókienniczy", rok 1925.

Podręczny Rejestr Handlowy, rok 1926.

"Ilustrowana Republika", rok 1929.

Księga Adresowa Miasta Łodzi i Województwa Łódzkiego, rok 1937.

"Głos Poranny", lipiec 1939 roku.

Po wojnie zakład został „upaństwowiony” i powstały tu Zakłady Przemysłu Jedwabniczego im. generała Walerego Wróblewskiego (miały 7 oddziałów w różnych częściach Łodzi), później „Ortal”. A dzisiaj oto widzimy:

2012

2025

Ponieważ stojąca obok willa Karola Buhle znalazła się w ewidencji zabytków Łodzi, uszła z życiem. Zabytkowa fabryka, niestety nie. Została rozebrana jesienią 2010 roku.

2012

2025

Odnalazłam takie oto pismo, które zamieszcza w internecie Pan Jakub Polewski, Fundacja Ulicy Piotrkowskiej:

AAB.I.WCH.7353-576/08/09 2700

Pan Jakub Polewski
manager,
Fundacja Ulicy Piotrkowskiej

W odpowiedzi na Pana e-mail z dnia 14.05.2009 r. informuję że decyzją Prezydenta Miasta Łodzi Nr AAB.I-A/1749/08 z dnia 20.10.2008 r. udzielono pozwolenia na rozbiórkę budynków dawnej fabryki Ortal na nieruchomości położonej w Łodzi przy ul.Hipotecznej 7/9 - działki ewid. nr 280/27, 280/35, 280/39, 280/43w obrębie B-29. Decyzja ta jest ostateczna. Budynki przeznaczone do rozbiórki nie znajdują się ewidencji zabytków Łodzi oraz w rejestrze zabytków województwa łódzkiego. Wydział Administracji Architektoniczno-Budowlanej UMŁ, rozpatrujący wniosek inwestora o pozwolenie na rozbiórkę nie posiada informacji dot. wartości tej nieruchomości.

Z poważaniem

Wydział Administracji Architektoniczno-Budowlanej
Urzędu Miasta Łodzi
Oddział Architektury
tel. 0-42 638-43-86

2012

2025

Zachowała się willa przy ul. Srebrnej 32, zbudowana około 1905 roku dla rodziny Karola Buhle, nieopodal jego fabryki. Później siedziba ING Bank Śląski Oddział w Łodzi. Dzisiaj w rękach prywatnych.