Dwór ( staropolski: dworzec, dworzyszcze), w Polsce
siedziba, niewielka rezydencja ziemiańska; nazwa stosowana także do niektórych, na ogół szlacheckich budowli mieszkalnych w obrębie miast (…). W XX wieku, zwłaszcza w okresie międzywojennym, dwór stał się źródłem inspiracji dla tak zwanego stylu dworkowego. Wznoszono wówczas różnego rodzaju budowle w stylu dworkowym.
Motywy dworkowe znajdowały zastosowanie w budownictwie mieszkalnym, w gmachach rządowych i w budynkach szkolnych, czego znakomite przykłady mamy też w architekturze łódzkiej.
Bank
Gospodarstwa Krajowego w Łodzi, al. Tadeusza Kościuszki 63
Założony
w Warszawie w 1924 roku Bank Gospodarstwa Krajowego (powstały z przekształcenia
wcześniejszego Banku dla Handlu i Przemysłu) należał do najważniejszych
instytucji międzywojennej Polski. Jego zadaniem było wspieranie polskiego
przemysłu i inwestycji miejskich związanych z tworzeniem infrastruktury oraz
budownictwem mieszkaniowym.
W
1923 roku rozpoczęła się budowa jego łódzkiej siedziby, jeszcze jako banku dla
handlu i Przemysłu, przy al. Kościuszki 63. Projekt zamówiono u ówczesnego
seniora łódzkich architektów Dawida Landego, autora wielu obiektów z przełomu
XIX i XX wieku.
W
końcowej fazie prac w kilku szczegółach zmienił go architekt Wacław Kowalewski.
Ukończony
w 1928 roku gmach łódzkiej filii Banku Gospodarstwa Krajowego usytuowany został
w centrum miasta. Styl budynku był powrotem do polskiej tradycji architektonicznej, do motywów
zarówno renesansowych jak i barokowych czy klasycznych, a miał podkreślać
odrębność polskiej kultury i sztuki.
Pałac
Schweikertów z 1913 roku.
Zbudowany
według projektu Romualda Millera, stanowi wyjątek wśród pałaców i kamienic
znajdujących się wzdłuż ulicy Piotrkowskiej. Jest przykładem rezydencji fabrykanckiej
o cechach wolno stojącej wiejskiej siedziby, architektonicznie nawiązującej do
klasycyzmu.
Obecnie gmach ten zajmuje Fundacja Studiów Europejskich. Przy
zachowaniu kilku pomieszczeń reprezentacyjnych w stylach panującego wówczas w
Łodzi historycyzmu, reszta pokoi przystosowana została do potrzeb współczesnego
użytkownika.
.JPG)
Gmach
szkolny przy ulicy Staszica 1/3 z domami dla nauczycieli - powstał
podobnie jak inne nowoczesne szkoły w latach międzywojennych (1919 – 1928).
Takie piękne, funkcjonalne budynki stawiano dla wyrównania szans głównie w
obszarach najbiedniejszych, w celu szybkiego zrealizowania uchwały o
powszechnym nauczaniu dzieci.
.%2BRys.%2BWies%C5%82aw%2BLisowski..jpg)
Szkoła
Powszechna, elewacja przednia, ulica Nowo-Marysińska (obecnie ul. Staszica
1/3). Rys. Wiesław Lisowski.
Budynki
zostały zaprojektowane przez architekta Wiesława Lisowskiego. Widać wyraźne
nawiązania do stylu dworkowego, podkreślającego motywy czerpane z polskiej
architektury renesansowej, barokowej i klasycystycznej.
Gmach
szkolny przy ulicy Sterlinga.
Nowy
Gmach szkoły zaprojektowany przez Wiesława Lisowskiego stanął w latach
1923-1925. Wzniesiony został na narożnej działce przy skrzyżowaniu ulic
Nowotargowej i Południowej (dzisiaj S. Sterlinga i Rewolucji 1905 roku), na
terenie wówczas jeszcze rzadko zabudowanym.
Pozwoliło to na wzniesienie obszernego zespołu składającego się z trzech członów: dwóch budynków bocznych połączonych częścią środkową, którą tworzy sala gimnastyczna od frontu i wysunięty w stronę podwórka wysoki gmach. W tak skomponowanym budynku pierwotnie mieściły się dwie szkoły powszechne: nr 1 i nr 21, użytkujące wspólnie salę gimnastyczną.
Pozwoliło to na wzniesienie obszernego zespołu składającego się z trzech członów: dwóch budynków bocznych połączonych częścią środkową, którą tworzy sala gimnastyczna od frontu i wysunięty w stronę podwórka wysoki gmach. W tak skomponowanym budynku pierwotnie mieściły się dwie szkoły powszechne: nr 1 i nr 21, użytkujące wspólnie salę gimnastyczną.
Gmach
otrzymał ciekawe formy znamienne dla architektury polskiej lat dwudziestych.
Był to okres wielkiej popularności tzw. "form swojskich", gdy starano
się kształtować budowle w nawiązaniu do dawnej architektury polskiej. W
momencie, gdy Polska po długiej niewoli odzyskała wolność, między innymi
poprzez architekturę chciano wyrazić niezależność i oryginalność naszej
kultury.
Chętnie stosowano motywy czerpane z polskiego renesansu, baroku czy klasycyzmu.
Dużą popularność zyskał w tych latach wspomniany styl dworkowy, nawiązujący do motywów
polskiego dworu z epoki baroku i klasycyzmu. Wszystkie te charakterystyczne
elementy odnaleźć możemy w architekturze szkoły nr 1.
Wysokie
dachy z nadstawkami to element z pewnością barokowy, w sali gimnastycznej
odnajdujemy klasyczny podział elewacji przy pomocy jońskich plilastrów, zaś
powyżej ścianę wieńczy renesansowa attyka. Całość łączy się w harmonijną
kompozycję wyrażającą ducha polskiej tradycji.
Budynek
ten - obok wspomnianej wyżej szkoły zaprojektowanej przez Wiesława Lisowskiego
przy dawnej ulicy Nowomarysińskiej - należy do najpiękniejszych w Łodzi
przykładów nurtu swojskiego w architekturze lat międzywojennych.
źródło:
Słownik
terminologiczny sztuk pięknych, pod red. Krystyny Kubalskiej-Sulkiewicz, Moniki
Bielskiej-Łach, Anny Manteuffel-Szaroty. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Joanna Bojarska. Łódź.
