poniedziałek, 18 czerwca 2012

Łódź. Ulica Hersza Berlińskiego.


Ulica Hersza Berlińskiego, dawniej ulica Pieprzowa. Krótka uliczka na Bałutach, łączy ulicę Łagiewnicką i Marynarską. Zaczyna się od XIX wiecznej zabudowy dawnego placu targowego Jojne Pilcera i rogowego domu, gdzie mieściła się na piętrze Szkoła Bałucka. Na parterze znajdował się wyszynk.



Część zachodnia ulicy zachowała się w prawie niezmienionym stanie, po stronie wschodniej zaś w latach 60-tych ubiegłego stulecia powstały nowe bloki mieszkalne wybudowane przez spółdzielnię mieszkaniową „Lokator”. Przed wojną była to jedna z charakterystycznych, biednych uliczek żydowskich, zamieszkała przez krawców, szewców i zajmujących się podobnymi profesjami ubogich Żydów. Mieszkania często były jednoizbowe, ciemne, bez kanalizacji. Na nieistniejącej już posesji pod numerem 14 znajdował się prywatny dom modlitwy prowadzony przez Lejzera Bursztynowicza.


W okresie PRL-u władze miasta nadały ulicy Pieprzowej imię Hersza Berlińskiego. Był on związany w dzieciństwie z ulicą Pieprzową, urodził się tu 27 września 1908 roku , tutaj jego ojciec (pod numerem 24) prowadził warsztat tkacki. Berliński uczęszczał do chederu i następnie do państwowej szkoły podstawowej. W 1923 wstąpił do bundowskiej młodzieżówki Cukunft. W kolejnym roku przeszedł do Poalej Syjon-Lewicy, gdzie początkowo działał w jej organizacji młodzieżowej. Był
komendantem milicji partyjnej w łódzkim oddziale partii. Po wybuchu II wojny światowej Hersz (pseudonim Herszek, Jeleń) próbował przedostać się do Warszawy. Został jednak aresztowany i osadzony w obozie w Rawie Mazowieckiej i następnie w Częstochowie, z których wkrótce po uwięzieniu uciekł. Następnie przedostał się do radzieckiej strefy okupacyjnej, skąd wyjechał do Warszawy. Od 1940 przebywał w getcie warszawskim, gdzie był jednym z głównych działaczy w partii. Został sekretarzem komitetu partyjnego i kierownikiem podziemnej prasy. Aktywnie działał w Bloku Antyfaszystowskim. Na co dzień pracował w fabryce Landaua. Współzałożyciel konspiracyjnej organizacji Młodzież Borochowa (jidysz: Borochow Jugent). Po pierwszej wielkiej akcji wysiedleńczej stał się jednym z najczynniejszych członków Żydowskiej Organizacji Bojowej. Został wyznaczony na przedstawiciela partii w Komendzie Głównej, gdzie kierował także działem planowania. Brał udział w napadzie na bank w getcie by zdobyć pieniądze na zakup broni. Podczas powstania w getcie był dowódcą jednej z grup bojowych Poalej Syjon-Lewicy. Walczył na terenie szopu szczotkarzy przy ulicy Świętojerskiej i następnie w getcie centralnym. 10 maja 1943 wyszedł kanałami na stronę aryjską. Od tego czasu walczył w oddziale partyzanckim im. Obrońców Getta w lasach wyszkowskich. Swoje wspomnienia zatytułowane Troje. Pola Elster, Hersz Berliński, Eliahu Erlich (Draj. Pola Elster, Hersz Berliński, Eliahu Erlich) spisał w jidysz po stronie aryjskiej. Zostały one wydane w języku oryginału w 1966 w książce pod tym samym tytułem. Zostały też wydane w języku hebrajskim jako Pamiętniki (Zichronot).

Podczas powstania warszawskiego był żołnierzem oddziału ŻOB. Zginął z bronią w ręku na Żoliborzu. 19 kwietnia 1945 został pośmiertnie odznaczony Orderem Virtuti Militari, zaś 29 kwietnia tego samego roku jego zwłoki zostały pochowane w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie.

"Dziennik Łódzki", rok 1963.

Fragmenty dot. biografii Hersza Berlińskiego: Wilkipedia
oraz 
Marek Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny.

Fot. Monika Czechowicz

3 komentarze:

  1. Gwoli ścisłości ul. Berlińskiego łączy ul. Zgierską z ul. Młynarską nie zaś Marynarską, do Marynarskiej jeszcze spory kawałek drogi.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję Panie Piotrze. Każda wyłapana pomyłka jest cenna, a baedeker przecież też człowiek... :) Cieszy mnie, że moje notki są czytane uważnie. Dziękuję i pozdrawiam.

      Usuń
  2. Ulica mojego dzieciństwa. Mieszkałam pod 13☺️. Muszę przy najbliższych odwiedzinach Łodzi wrócić tam. Dziękuje za te łódzkie opowieści.

    OdpowiedzUsuń