ŁÓDŹ - CURRICULUM VITAE (lata 1910 - do wybuchu I wojny światowej)

Curriculum vitae (z łacińskiego bieg życia, przebieg życia) -  daty z życia Łodzi - sukcesywnie i... subiektywnie uzupełniane, czyli wszystko po kolei...

1910	- Powstaje Towarzystwo Miłośników Rozwoju Fizycznego na  Widzewie, którego kontynuatorem (od 1922 roku) jest Robotnicze Towarzystwo Sportowe Widzew Łódź (obecnie Klub Sportowy Widzew Łódź SA).  -  Powstaje Łódzkie Towarzystwo Entomologiczne. - Uruchomienie trzech nowych podmiejskich linii tramwajowych do Aleksandrowa, Konstantynowa i Rudy Pabianickiej. CZYTAJ i CZYTAJ - Erygowanie parafii przy kościele św. Józefa (ul. Ogrodowa 22). CZYTAJ - Zatwierdzenie ustawy Towarzystwa Muzeum Nauki i Sztuki (ul. Zielona 8). - Założenie Radogoskiego Towarzystwa Sportowego (ul. Zgierska 150). - Powstanie Łódzkiego Stowarzyszenia Atletów. - Budowa Hotelu „Palast” przy ul. Dzielnej 36. CZYTAJ - Otwarcie pierwszej w Łodzi Przychodni Przeciwgruźliczej. CZYTAJ - Pojawienie się w Łodzi pierwszych filmów seryjnych z jednym aktorem w głównej roli ( były to obrazy z Maksem Linderem). - Rozpoczęcie działalności drugiej w Łodzi Stałej Sceny Polskiej – Teatru Popularnego Andrzeja Mielewskiego. CZYTAJ - Uruchomienie Pogotowia Nocnego Linas Hacedek przy Towarzystwie Pomocy Ubogim Żydom w Łodzi (ul. Zachodnia 62). - Uruchomienie w odbudowanym budynku teatru „Victoria” toru wrotkowego „Victoria Skating Palast”.  - Założenie szkoły dla głuchoniemych przy Łódzkim Towarzystwie Niesienia Pomocy Głuchoniemym „Ezras-Hmim” (ul. Zielona 23). - Założenie Towarzystwa Muzycznego im. Fryderyka Chopina (ul. Piotrkowska 92).
1911	- W „Gazecie Łódzkiej” zamieszczone zostają debiutanckie teksty Juliana Tuwima.  CZYTAJ - Otwarcie przy ul. Krótkiej (obecnie ulica Traugutta) siedmiopiętrowego Hotelu Savoy, autorem projektu był architekt Stefan Lemmené.  CZYTAJ i CZYTAJ - Zakończenie budowy Szkoły Zgromadzenia Kupców (Narutowicza 68) wg projektów P. Brukalskiego i G. Landau-Gutentegera. CZYTAJ - Otwarcie przy ul. Piotrkowskiej 67 teatru kinematograficznego Casino (obecnie kino Polonia). CZYTAJ - Uroczyste poświęcenie budynku Zgromadzenia majstrów Tkackich przy ulicy Przejazd 1. CZYTAJ - Powstanie Łódzkiego Towarzystwa Sportowo-Gimnastycznego.  - Uruchomienie podmiejskiej linii tramwajowej Łódź-Konstantynów. - Uroczyste otwarcie Muzeum Nauki i Sztuki (Zielona 8). - Erygowanie parafii przy kościele św. Kazimierza. CZYTAJ - Pierwszy Zjazd Lekarzy Prowincjonalnych Królestwa Polskiego (organizator – dr Seweryn Sterling) CZYTAJ - Powstanie Towarzystwa Ochrony zwierzyny Łownej i Racjonalnego Polowania w powiecie łódzkim. - Ukazanie się pierwszego numeru „Nowego Kuriera Łódzkiego” CZYTAJ - Pierwszy Koncert Popularny dla łódzkich robotników w Sali Domu Ludowego Stowarzyszenia Robotników Chrześcijańskich (ulica Przejazd 34). - Obchody Dnia Ubogich ( sprzedaż białej margerytki i „Jednodniówki”, wydawca Maurycy Hertz, redaktor Benedykt Filipowicz). - Narodziny ruchu skautowego w Łodzi. CZYTAJ - Otwarcie w parku Helenów Drugiej w Królestwie Polskim Wystawy Lotniczej (organizatorzy – lotnicy, bracia Henryk i Władysław Chlebowscy oraz pilot Zygmunt Dekler). - Poświęcenie największego w Łodzi dzwonu „Zygmunt” przeznaczonego dla kościoła św. Stanisława Kostki. CZYTAJ - Powstanie Łódzkiego Towarzystwa Wspomożenia Biednych Dzieci Wyznania Mojżeszowego „Dziecięca niedola”. CZYTAJ - Powstanie Orkiestry Smyczkowej Niemieckiego Towarzystwa Popierania Oświaty Szkolnej i Powszechnej. - Powstanie Szkoły Muzycznej przy ulicy Krótkiej 9 (właścicielka Helena Kijeńska, klasy fortepianowe, skrzypcowe i teoretyczne). - Powstanie Szkoły Rękodzielniczej dla Kobiet (ulica Karola 16). - Założenie przedstawicielstwa browaru „Okocim” przy ulicy Zachodniej 2. - Założenie Stowarzyszenia „Resursa Rzemieślnicza”. CZYTAJ
1912	- Powstanie Teatru Varietes przy Cegielnianej (obecnie Więckowskiego /róg Zachodniej).  CZYTAJ  - Wielka Wystawa Rzemieślniczo-Przemysłowa (w parku im. Staszica)  CZYTAJ  - Zakończenie budowy Hotelu Polonia Palast, wzniesionego  przez małżonków Leopolda i Adelę Dobrzyńskich oraz Maurycego i Franciszkę również Dobrzyńskich.  CZYTAJ - Oddanie do użytku bieżni na stadionie ŁKS Łódź (S.Falkowski, 100 m – 11,2 s.) - Oddanie – przy ul. Piotrkowskiej – neogotyckiego kościoła katolickiego pw. św. Stanisława Kostki (który w 1920 roku zostanie podniesiony do godności katedry, zaś w 1992 roku uznany archikatedrą), wzniesionego według projektu spółki "Wende Zarske" (z pewnymi korektami Józefa Dziekońskiego i Sławomira Odrzywolskiego), w latach 1901-1912. CZYTAJ - Na terenie zakładów Scheiblera powstaje elektrownia zakładowa będąca jedynym przykładem zastosowania w Polsce secesji w budownictwie tego typu. CZYTAJ - Pierwszy Zjazd aptekarzy Królestwa Polskiego. CZYTAJ - Osobiste rozporządzenie prezydenta miasta Łodzi Władysława Pieńkowskiego zezwalające na wstęp do parku miejskiego przy ulicy Pańskiej tylko oficerom, urzędnikom i osobom posiadającym karty wstępu wydane przez prezydenta (wszystkie furtki i wejścia zamknięto, pozostawiono otwartą jedynie bramę przy ulicy Pańskiej, przy której stał stróż, zakaz obejmował również młodzież szkolną). CZYTAJ - Pierwsze Międzyklubowe Wyścigi Szosowe Cyklistów Sekcji Kolarskiej Resursy Rzemieślniczej. - Pokazy lotnicze pilota Scipio del Campo startującego z torów wyścigów konnych w Rudzie Pabianickiej. CZYTAJ - Otwarcie przy ulicy Cegielnianej 18 teatru „Scala” (przedstawienia typu varietes, od 1915 występy żydowskich zespołów operetkowych i dramatycznych, 1933-1939 – Teatr Miejski, II wojna światowa – scena niemiecka, 1945 – teatr spłonął, 1950 – odbudowany, od 1951 – Państwowy Teatr Nowy, 1951-1955 – Państwowy Teatr Żydowski, 1954-1967 – Opera Łódzka). CZYTAJ i CZYTAJ - Rozpoczęcie (na terenie ofiarowanym przez łódzkiego fabrykanta H. Kinzlera, budowy pierwszej w Łodzi Hali Sportowej (Zakątna 82). - Oddanie do użytku kościoła katolickiego św. Stanisława Kostki przy Rynku Szpitalnym (Piotrkowska 263). CZYTAJ - Powołanie z inicjatywy Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności organizacji filantropijnej: Komitet Niesienia Pomocy Biednym. CZYTAJ - Pierwsza Wystawa Fotografii Krajoznawczej. - Pojawienie się w prasie specjalnych rubryk poświęconych wyłącznie sprawom kinematografii: w „Neue Lodzer Zeitung”, „Nowym Kurierze Łódzkim” i „Gazecie Łódzkiej”. - Powstanie teatru kinematograficznego „Zielona Łódź” (kierownik Julian Szrojt, krewny Juliana Tuwima). - Powstanie Towarzystwa Akcyjnego Polskich Elektronicznych Zakładów „Simens”. - Założenie szpitala ginekologiczno-położniczego „Unitas” przy ulicy Pustej 19 (od 1934 – szpital „Świętej Rodziny”, po 1950 – Szpital im. Ludwika Pasteura). CZYTAJ
1913	- Powstanie Stowarzyszenia Muzyczno-Dramatycznego „Gutenberg” (Nawrot 20). - Koncert światowej sławy pianisty Ignacego Paderewskiego. - Powstanie Stowarzyszenia Sportowego „Lawn-Tennis”. - Powołanie Łódzkiej Robotniczej Komisji do Spraw Ubezpieczeń. - Założenie Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy Muzyków Orkiestrowych. - Powstanie Towarzystwa Pomocy Biednym Żydowskim Dzieciom Łodzi i przedmieścia Bałuty „Małbisz Arymim”. CZYTAJ - Powstanie Stowarzyszenia Fabrykantów i Kupców miasta Łodzi (Pasaż Meyera 5). - Powstanie Towarzystwa Hodowli Ptaków. - Powstanie na Chojnach Towarzystwa Szerzenia Oświaty im. Henryka Sienkiewicza (posiadało czytelnię i bibliotekę liczącą 945 tomów). - Sprowadzenie do Łodzi radu dla organizowanej przez Łódzkie Chrześcijańskie Towarzystwo Dobroczynności Lecznicy Radowej (tzw. curieterapia w zwalczaniu raka).  - Urodził się w Łodzi Aleksander Bardini.   CZYTAJ
1914	- Łódź liczy 477.862 mieszkańców.  - Urodził się Jan Karski, właściwie Jan Kozielewski. CZYTAJ - Otwarcie pierwszego sklepu spółdzielczego zwanego kooperatywą Stowarzyszenia Spółdzielni Spożywców „Wyzwolenie” (potem PSS „Społem”). - Rodzinna spółka Steinertów przekształca się w spółkę akcyjną  „Przemysł  Włókienniczy K. Steinert Sp. Akc. w Łodzi”. CZYTAJ i ZOBACZ - Wizyta (na zaproszenie Towarzystwa „Alliance-Francaise”) norweskiego zdobywcy bieguna południowego Roalda Amundsena. - Otwarcie w Hotelu „Savoy” pierwszego w Łodzi literackiego Kabaretu „Bi-Ba-Bo”. CZYTAJ - Loty na aeroplanach lotników Wasiliewa i Kuźmińskiego w Rudzie Pabianickiej. - Erygowanie parafii przy kościele Najświętszego Serca Jezusowego przy ul. Zgierskiej 117 (posiadała kuchnię dziecięcą). - Erygowanie parafii przy kościele Przemienienia Pańskiego przy ul. Rzgowskiej 84 (przy parafii funkcjonowały: ośmioklasowa szkoła filologiczna, koedukacyjna „Społeczne Liceum im. Piotra Skargi”, kursy dla dorosłych, kuchnia, biblioteka, Towarzystwo Śpiewacze „Dzwon” i kasa Pożyczkowo-Oszczędnościowa). - Powstanie Towarzystwa Śpiewaczego Chóru Sumowego przy kościele Najsłodszego Serca Jezusowego przy ul. Zgierskiej 146 (posiadało orkiestrę). - Decyzja o wybudowaniu linii tramwajowej Zgierz-Ozorków i Ruda Pabianicka-Rzgów. CZYTAJ i CZYTAJ 30 lipca – Pojawienie się na murach miasta ogłoszeń o mobilizacji. 1 sierpnia – Wybuch I wojny światowej, ewakuacja carskich urzędów i instytucji państwowych… CZYTAJ

źródła:

Grażyna Kobojek. Łódź – Kalendarium XX wieku.
Wacław Pawlak. Na łódzkim bruku.

Jacek Kusiński, Ryszard Bonisławski, Maciej Janik. Księga Fabryk Łodzi.

Wacław Pawlak. W rytmie fabrycznych syren.

Marek Budziarek, Leszek Skrzydło, Marek Szukalak. Łódź nasze miasto.

ZDROJE W ŁODZI

Tryskające źródło świeżej wody. W ogrodach pałacowych, parkach, klasztorach - dla wybranych. Na rynkach miast i miasteczek - dla wszystkich. Znane od zawsze, stosowane od zamierzchłych czasów. Pozostałości wspaniałych rzymskich fontann do dzisiaj fascynują turystów. W czasach nowożytnych w okresie romantyzmu niezwykłe i ozdobne fontanny francuskie, włoskie, hiszpańskie były dziełami sztuki, symbolami epoki, w której powstały.

Łódź też jest miastem z fontannami. Przy głównych ulicach, na skwerach, w parkach, w miejscach uczęszczanych przez turystów pojawiają się nowoczesne, stylizowane, ozdobne i całkiem zwyczajne. W ostatnim czasie na ulicy Piotrkowskiej pojawiły się cztery zdroje.

Łódzkie zdroje - publiczne uliczne źródła wody pitnej, ustawione w Łodzi na ulicy Piotrkowskiej. Zostały uruchomione w czerwcu 2009 roku w ramach programu "Fontanny dla Łodzi", pod honorowym patronatem Prezydenta Miasta Łodzi. Woda w 90% pochodzi z ujęć głębinowych.

Zdroje w kształcie kolumn z misami, ozdobione motywami dzieci i ryb, znajdują się w czterech miejscach na ulicy Piotrkowskiej: w Pasażu Schillera, w Pasażu Rubinsteina, przy skrzyżowaniu z ulicą Roosevelta oraz przy domu handlowym "Magda".

PASAŻ SCHILLERA:

PASAŻ RUBINSTEINA:

PRZY ULICY ROOSEVELTA:

PRZY ULICY JARACZA:

Autorami rzeźb są Magdalena Walczak i Marcin Mielczarek, a koncepcję architektoniczną opracował Krzysztof  Wardecki. 

Wykonawcą projektu jest Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Łodzi.

Fot. Monika Czechowicz

Zobacz jeszcze:
FOTONOCOWANIE

ŁÓDŹ - PIERWSZE DNI PIERWSZEJ WOJNY

"Rozwój", 30 czerwca 1914 roku.

Pomimo sensacyjnej wiadomości o zamachu na arcyksięcia Ferdynanda i jego małżonki, które miało miejsce 28 czerwca 1914 roku, Łodzianie trwali w letnim, pogodnym nastroju beztroski i radości.

Arcyksiążę Ferdynand z małżonką Zofią.

Informacje na temat zamachu w Sarajewie były podawane w gazetach, czytano je i komentowano, ale nie obawiano się wybuchu wojny. Dowcipkowano nawet, że "za principa my wojny wiesti nie budiem". Wiedziano, że Gawriło Princip był tym zamachowcem, ponadto słowo princip oznaczało również zasadę, tak więc głośno mówiono, że "z zasady (lub przez Principa) nie będziemy prowadzić wojny". Nawet kwestie pogrzebu austriackiej pary nie stanowiły informacji pierwszoplanowych. 

"Rozwój", 30 czerwca 1914 roku.

Gawriło Princip w trakcie aresztowania. Sarajewo 1914.

Mobilizacja również nie była odbierana w kategoriach zagrożenia wojennego, a raczej jako demonstracja siły. Wywoływała jednak poruszenie i pewien niepokój, gdyż stanowiła jasną zapowiedź, że następują przygotowania do ewentualnej wojny. Mentalność ludzi pod koniec lipca i początkach sierpnia 1914 roku odzwierciedlała przekonanie, że wojna jest tylko krótką przygodą i wszyscy wrócą szybko do domów.
W czwartek 30 lipca w Łodzi ukazało się ogłoszenie o mobilizacji. Plakaty wzywające do stawienia się szeregowców rezerwy. W dniu następnym mieszkańcy Łodzi przyjęli ją z pewną ciekawością i niepokojem. Byli jednak już od kilku dni przygotowani na możliwość wybuchu wojny. Przeczytali o tym w nadzwyczajnym dodatku gazety "Rozwój", który ukazał się w niedzielę 26 lipca o 8 rano. Wówczas na ulicach miasta widać było ogólne zdenerwowanie. 

"Rozwój", 31 lipca 1914.

Jednak w piątek 31 lipca, to jest w dniu mobilizacji odbywającej się w Parku Źródliska panował spokój. Nie zakłócił go nawet fakt, że komisja mobilizacyjna pojawiła się dopiero przed godziną 9, gdyż jej członkowie nie zostali na czas poinformowani. Jednakże mieszkańcy czując się wiernymi poddanymi cara tłumnie stawili się do poboru. Towarzyszyły im rodziny i znajomi, posilający się przyniesionym ze sobą prowiantem. Początkowo nadawało to mobilizacji charakter piknikowy, lecz wskutek opieszałości komisji, sielanka ustępowała miejsca zdenerwowaniu i rozgoryczeniu, tym bardziej, gdy zauważano, że łapówka oznacza odroczenie.

Łódź, Park Źródliska.

Równocześnie na tak zwanym Rynku Lutomierskim odbywała się mobilizacja koni. Miejsce to było odpowiednie, gdyż był to targ zwierzęcy, miejsce dobrze znane mieszkańcom Łodzi i okolic. Niewątpliwie jednak zakaz sprzedaży alkoholu, głównie wódki i piwa ogłoszony wraz z mobilizacją wpłynął na spokój w mieście. Tak zakończył się piękny, pogodny i gorący, ostatni dzień lipca 1914 roku. Z pewnością można uznać, ze był to ostatni spokojny dzień gasnącego pokoju...

"Rozwój", 31 lipca 1914.

Już 1 sierpnia zaczęto odczuwać skutki mobilizacji. Na ulicach pojawiło się znacznie mniej tramwajów, gdyż konduktorzy i motorniczowie nie stawili się do pracy, jako że poprzedniego dnia zostali zmobilizowani. To były pierwsze namacalne efekty powoływania pod broń. Zmobilizowani uzyskali prawo do darmowych przejazdów.

"Rozwój", 31 lipca 1914.

Ulica Piotrkowska przed rokiem 1914.

Atmosfera paniki dała jednak o sobie znać. Rozpoczął się istny szturm na banki. Wszyscy chcieli wyciągnąć z nich gotówkę. W takiej sytuacji Bank państwowy wstrzymał dyskontowanie weksli. Nie można było wypłacać pensji. W miarę upływu dnia Bank rozpoczął ewakuację. Podobnie postąpiły inne urzędy państwowe, w tym Państwowa Kasa Oszczędności. Wywożono, bądź niszczono dokumenty. Obawiano się, aby nie wpadły w ręce Niemców.

"Rozwój", rok 1914.

Od niedzielnego popołudnia 2 sierpnia na murach domów pojawiły się wielkie plakaty informujące, że Niemcy wypowiedzieli Rosji wojnę. Niedługo, obok nich porozwieszano obwieszczenie komendanta garnizonu łódzkiego. Tekst obwieszczenia nie pozostawiał iluzji: pokój się skończył. W Łodzi wprowadzono stan wojenny. Straszono karami za niepodporządkowanie się rozkazom i rozporządzeniom policji i wojska. Za przekroczenie rozporządzeń miano karać...
z całą surowością praw stanu wojennego.
Tego typu zarządzenia nie zapowiadały długiego spokoju, wręcz przeciwnie stan wojenny oznaczał ograniczenie wolności, swobód, a przede wszystkim wprowadzał strach przed wojną.

"Rozwój", 31 lipca 1914.

Natychmiast odwołano widowiska i występy w letnich ogródkach, w restauracjach nie podawano alkoholu. Rozkaz taki wydał kapitan Konstantin Nikołajewicz Czesnakow - policmajster miasta. To wszystko spowodowało napięcie i ekscytację mieszkańców Łodzi. Dosłownie rozchwytywane były pospiesznie drukowane dodatki nadzwyczajne do gazet.

Nie wiedziano, że w tak trudnych chwilach miasto opuścił prezydent Władysław Pieńkowski. Zresztą, nie cieszył się on sympatią, uważany za ... sługę i podnóżka władz rosyjskich.

Chaos pogłębiał się, tym bardziej, że w niedzielę następowała fala powrotów z letnisk i wakacji.

Poniedziałek 3 sierpnia był dniem pracy. Fabryki ruszyły, ale nie wszystkie stanowiska pracy zostały uruchomione, z powodu mobilizacji. Znacznie też trudniej było dojechać do pracy, gdyż wyjechało mniej tramwajów, a te które jeździły miały tylko jeden wagon.

"Rozwój", 4 sierpnia 1914.

We wtorek 4 sierpnia powstał Główny Komitet Obywatelski (de facto pro rosyjski). 

"Rozwój", 4 sierpnia 1914.

Jego siedziba znajdowała się w budynku Towarzystwa Akcyjnego Siemens, ulica Piotrkowska 96. Początkowo niesiono pomoc biednym, rozpoczęto też akcję tanich kuchni.

Towarzystwo Akcyjne Simens, Piotrkowska 96.

10 sierpnia zaczęła funkcjonować Milicja Obywatelska. W jej komitecie znalazło się 25 osób. Byli to głównie fabrykanci i inteligencja. W składzie komitetu znalazł się też jeden robotnik. Milicją, liczącą ok. 10 tysięcy mieszkańców dowodził Leon Grohman. Jednakże już 31 sierpnia Milicja się rozwiązała.

"Rozwój", 10 sierpnia 1914.

Początek działania Milicji Obywatelskiej zbiegł się w czasie z ucieczką policji, poczty i niższej administracji rosyjskiej. Powodem tej paniki była informacja, że 40 pułk Niżegrodzkich Dragonów spod Łodzi stoczył utarczkę z Niemcami. Radość Dragonów ze zwycięstwa była tak duża, że po potyczce pozakładali na głowy niemieckie hełmy, jakże dla nich egzotyczne pickelhauby. Dotarli tak do Lućmierza, a przerażony wójt tego miasta zatelefonował, że Niemcy okrążają Łódź od północy.
Również 10 sierpnia ukazała się odezwa Komitetu Obywatelskiego, wzywająca do przestrzegania nowych norm w obliczu wojennego zagrożenia. Odezwy i rozporządzenia przygotowywały ludność miasta do przewidywanego wkroczenia wojsk niemieckich. Rosły nastroje lęku, obaw o życie i mienie. Nastroje rodzącej się paniki potęgowały wiadomości o tym, że Niemcy przekroczyli Wartę i szybko pojawią się w Łodzi. Dowiedziano się również i o tym, że pod osłoną nocy uciekł również prezydent Pieńkowski. Oficjalna wersja głosiła, że udał się on w sprawach służbowych do Moskwy. Nie dawano temu wiary, dowiadując się, że w niedzielę 9 sierpnia miasto opuściła rosyjska żandarmeria, pozostałe jednostki policji wraz z policmajstrem Czesnakowem.

Władysław Pieńkowski, ostatni prezydent Łodzi w czasach zaborów.

Tymczasem na Dworcu Fabrycznym stały gotowe do wyjazdu składy pociągów, przygotowane do ewakuacji rosyjskiej administracji. W nocy odjechały dwa składy wywożąc urzędników kluczowych instytucji administracyjnych - policji śledczej i kryminalnej, kancelarii policmajstra, sędziów pokoju, poczty i Banku Państwa.

Kina nadal działały, ale frekwencja na seansach była coraz mniejsza. Opustoszały hotele, gdyż kupcy woleli nie ryzykować sprzedaży w zagrożonym wojną mieście. 

Nadal trwała ewakuacja rosyjskich władz. Wieczorem Łódź opuścili pracownicy poczty i telegrafu i większość pracowników kolei. Tym samym droga ewakuacji do Warszawy przestała istnieć. Miasto praktycznie pozbawione było władzy i administracji, która pospiesznie uciekła. Jednakże wojska niemieckie nie nadchodziły. Miasto było niczyje, nie licząc Komitetów Obywatelskich i Milicji Obywatelskiej. Ci, którzy uciekli, zaczęli wracać, w tym najważniejsi urzędnicy, jak gubernator Jaczewski. W środę 12 sierpnia objechał Łódź, namawiając do pozostania mieszkańców w mieście, po czym zamierzał wyjechać do Piotrkowa będącego stolicą guberni. Plany te pokrzyżował zapadający zmierzch i gubernator pozostał w Łodzi.

"Rozwój", 12 sierpnia 1914.

13 sierpnia w mieście wznowił prace magistrat, poczta, telegraf. Wróciła też policja wraz policmajstrem. Aby zapewnić bezpieczeństwo zamknięto wszystkie parki miejskie. Nastroje uspokoiły się, gdy okazało się, że banki i towarzystwa oszczędnościowe zaczęły częściowo wypłacać pieniądze.
Według władz rosyjskich sytuację miała uspokoić deportacja rodzin niemieckich i austriackich, których zaczęto odsyłać z Dworca Fabrycznego.

Dworzec Fabryczny w Łodzi.

Nie była to przemyślana decyzja, albowiem większość mających zostać deportowanymi od lat mieszkała w Łodzi, prowadziła własne interesy i zasymilowała się z pozostałą ludnością. Władzom rosyjskim chodziło jednak o zapewnienie bezpieczeństwa, co zostało dodatkowo wzmocnione porozumieniem policji z milicją obywatelską.

W niedzielę 16 sierpnia w "Nowym Kurierze Łódzkim" ukazała się o dwa dni wcześniej datowana odezwa Wielkiego Księcia Mikołaja Mikołajewicza. Przedrukowały ją poniedziałkowe gazety. Jako głównodowodzący wojsk rosyjskich zwracał się z apelem do Polaków o opowiedzenie się po stronie Rosji, gdyż, jak pisał

... nadejdzie godzina zmartwychwstania narodu Polskiego i jego pogodzenia się braterskiego z Wielką Rosją.

Gazeta "Rozwój", rok 1914.

Odezwa ta była szeroko komentowana. Powszechny był pogląd, że gdy Rosja pokona Państwa Centralne, wówczas możliwe będzie rozszerzenie obecnego stanu rosyjskiej władzy o zabór pruski i austriacki. Tereny te podlegałyby Rosji, a Polacy uzyskaliby swego rodzaju autonomię. Nikt nie mówił o jeszcze pełnej niepodległości. Na taki pogląd było za wcześnie.

Odezwa księcia Mikołaja Mikołajewicza do ludności polskiej (fot. ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego)

Odezwa nie miała żadnego pokrycia, będąc jedynie elementem propagandowym. Wojna była jednak nadal postrzegana jako dalekie niebezpieczeństwo, nawet mimo tego, że 18 sierpnia nad miastem przeleciał niemiecki samolot zwiadowczy.

17 sierpnia nagle uciekł gubernator, żandarmeria, cenzura i poczta. Rządy nad miastem wróciły w ręce Komitetu Obywatelskiego, a nad porządkiem czuwała Milicja.

"Rozwój", 19 sierpnia 1914.

Wydano kolejne ostrzeżenie dla mieszkańców. Była to odezwa Centralnego Komitetu Milicji Obywatelskiej do obywateli miasta Łodzi. Została wydana 19 sierpnia, w celu prewencyjnym. Proszono o

... pilnowanie dzieci, wyrostków i osób podejrzanych.

Zaapelowano o

zabicie deskami wszystkich otworów prowadzących na dach, zabicie otworów na strychach prowadzących na ulicę, zamknięcie poddasza, by nikt tam nie wchodził.

Milicja wydała rozkaz usunięcia z okien i balkonów doniczek z kwiatami.

Zupełnie inna sytuacja zaistniała 20 sierpnia, gdyż do miasta wkroczyli Niemcy...

Wkroczenie wojsk niemieckich do Łodzi. Sierpień 1914.

źródła:

Jolanta. A. Daszyńska. Łódź w czasie Wielkiej Wojny.

Władysław Bortnowski. Ziemia łódzka w ogniu.

Martin Gilbert. Pierwsza wojna światowa.

Mieczysław Hertz. Łódź w czasie Wielkiej Wojny.

Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi, Narodowego Archiwum Cyfrowego i inn.

Najważniejsze pytania...

... padają przy Sienkiewicza.

fot. Monika Czechowicz

Obchody Międzynarodowego Dnia Teatru pod pomnikiem Schillera.

Od pierwszej dekady marca trwają w Łodzi obchody Dnia Teatru. Dziś w południe na pasażu im. Leona Schillera odbywały się uroczystości związane z jego osobą.

Jak wspomina Anna Kuligowska-Korzeniewska, historyk łódzkiego teatru, Leon Schiller był jednym z najwybitniejszych reżyserów teatralnych i twórcą idei polskiego teatru monumentalnego.

Mieszkając w Łodzi był rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, która początkowo działała w naszym mieście. Wydawał czasopismo "Łódź Teatralna", kierował też Teatrem Wojska Polskiego w Łodzi.



W Łodzi Międzynarodowy Dzień Teatru pod pomnikiem Schillera obchodzony jest od 1982 roku. Kwiaty pod monumentem złożyli przedstawiciele łódzkich teatrów,  organizacji kulturalnych, studenci oraz władze miasta i województwa.

- Dziś spotykają się tu twórcy różnych konwencji, dzięki którym łodzianie mogą znaleźć dla siebie kulturalną ofertę - mówi Agnieszka Nowak, wiceprezydent miasta odpowiedzialna za kulturę. - Jestem przekonana, że łódzki teatr jest pełen życia i trwa. Jestem przekonana, że dziś łodzianie dotkną teatru, a teatr ich - wiceprezydent mówiła w swoim wystąpieniu.
Oficjalnym uroczystością obchodów Międzynarodowego Dnia Teatru przez cały dzień będą towarzyszyć dziś happeningi z udziałem teatrów "Rebelia" i "Trójkąt". W pasażu odbył się też koncert grupy Kalokagathos.

Łódzkie obchody Międzynarodowego Dnia Teatru 

Zgodnie z harmonogramem, odbyło się powitanie zebranych przez prezesa TPŁ Ryszarda Bonisławskiego. Następnie zostało odczytane orędzie z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru przez przewodniczącego Związku Artystów Scen Polskich Macieja Małka, który do tego wykorzystał list Ludwika Flaszena napisany w 1963 roku.
Artykuł „Dzień teatru – laurka z troską”, choć został napisany pół wieku temu, wciąż jest aktualny. Flaszen wyraża w nim swoje obawy, co do pozycji teatru w kulturze masowej. Dziś sztuka masowa oddziałuje jeszcze silniej niż wtedy i te obawy są jak najbardziej uzasadnione. Artykuł tego pisarza, krytyka i zarazem współzałożyciela Teatru Laboratorium, ukazuje również niezwykłość i magię teatru.

„Widz zapala się od aktora, aktor od widza, wreszcie widz od widza. I tak narasta przeżycie zbiorowe, w którym kształt artystycznego przedsięwzięcia nabiera siły spontanicznej. I w spontaniczną wspólnotę zrastają się widzowie i aktorzy. Teatr jest obcowaniem z prawdą za pośrednictwem zbiorowości - i najbardziej społeczną z zabaw.”

– To fragment owego artykułu, którego nie trzeba chyba tłumaczyć, a każdy kto kocha teatr odnajduje w tym cytacie prawdę i jego sens.
Podczas uroczystości głos zabrała również wiceprezydent Halina Rosiak, po czym z rąk Witolda Stępnia rozdane zostały srebrne medale Zasłużonych Kulturze Gloria Artis oraz odznaki honorowe Zasłużonych Dla Kultury Polski. Na zakończenie swoimi refleksjami podzieliła się także Anna Kuligowska-Korzeniowska. Uroczystość w Pasażu Schillera zakończyła się składaniem kwiatów pod pomnikiem Leona Schillera.

Pomnik Leona Schillera - polskiego reżysera, krytyka i teoretyka teatralnego postawiono w Łodzi w 1982 roku. Pomnik autorstwa Antoniego Biłasa wykonano z granitu. Przedstawia on postać Leona Schillera w todze. Pomnik stoi przy ulicy Piotrkowskiej 112 i Alei Leona Schillera.

źródła:

fot. Monika Czechowicz