Model folusza czterostąporowego, napędzanego kołem wodnym,
maszyna służąca do spilśniania wełny.
Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.
Folowanie (od niemieckiego follen) to forma apretury sukna przez jego zgęszczenie przy spilśnianiu powierzchni. W starożytności folowania dokonywano przez ubijanie sukna nogami w kadziach z gorącą wodą. Od XI wieku znano w Europie Zachodniej folusze poruszane siłą wody, w których sukno ubijano stęporami w drewnianych stępach.
Folusz z napędem wodnym, grafika z Theatrum Machinarum Novum
Andreasa Bӧcklera, 1661.
Na ziemiach polskich pierwsze folusze pojawiły się w XIII wieku. Folowanie ręczne stosowane było w sukiennictwie ludowym jeszcze do początków XX wieku.
Model folusza czterostąporowego, napędzanego kołem wodnym.
Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.
"Rozwój", rok 1908.
"Rozwój", rok 1910.
Folusz (młyn foluszniczy) to urządzenie mechaniczne do powierzchniowego spilśniania tkanin wełnianych(folowanie) przez ubijanie ich w ciepłej wodzie z glinką foluszniczą za pomocą drewnianych stęp (od XIX wieku metalowych), podnoszonych przez wał napędowy z odpowiednimi palcami. Folusze poruszane były najczęściej siłą wody (młyny wodne - ze względu na dużą ilość rzeczek z odpowiednim spadkiem - tak było w Łodzi) lub zwierząt (kierat).
"Rocznik Łódzki"
"Rozwój", rok 1912.
Folusznicy przy pracy, rok 1915.
"Rozwój", rok 1912.
W XIX wieku w dużych manufakturach sukienniczych rozpowszechniła się maszyna parowa. W Łodzi, jako pierwszy zastosował ją Ludwik Geyer.
Maszyna folująca z zakładów Towarzystwa Akcyjnego Ludwik Geyer, rok 1928.
"Praca", rok 1921.
"Głos Polski", rok 1923.
"Głos Polski", rok 1924.
Obecnie maszyny folujące napędzane są silnikiem elektrycznym, a młoty zastąpiono walcami zgniatającymi.
Proces folowania wykonywany jest w spilśniarkach (dawniej nazywanych właśnie foluszami). Tkanina w stanie wilgotnym i w formie pasma poddawana jest zgniataniu. Proces ten jest wykonywany za pomocą rolek prowadzących i naprowadzających oraz cylindrów wykonanych z drewna (część zgniatająca). Zgniatanie przebiega w obu kierunkach, na szerokość i na długość.
W obróbce folowania wyróżnia się cztery rodzaje:
- folowanie alkaiczne - polega na dodaniu do zwilżania tkanin roztworu mydła i sody o odczynie pH 9-10. Tego typu folowanie wykonuje się w pralnicach zaopatrzonych w urządzenia zgniatające.
- folowanie kwaśne - polega na użyciu roztworów kwasów organicznych lub też kwasu siarkowego o odczynie pH 2-3. Ten rodzaj folowania jest stosowany podczas procesu produkcji filców.
- folowanie obojętne - polega na zastosowaniu roztworów syntetycznych, środków piorących o pH około 7. Ten sposób wykorzystywany jest w przypadku uzyskiwania wełny o małym czynniku spilśnienia. Celem tego procesu jest poprawa łączenia tkanin, głównie mieszankowych.
- folowanie rozpuszczalnikowe - z zastosowaniem czterochlorku etylenu jest wykonywane w maszynach bębnowych. Stosowane jest głównie w procesie wykańczania wyrobów z dzianin wełnianych.
Dawna fabryka Ludwika Geyera w zimowej scenerii. Dzisiaj siedziba Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.
Fot. współczesne Monika Czechowicz
Fot. archiwalne ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi.
"Głos Polski", rok 1926.
źródła:
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, pod red. Krystyny Kubalskiej-Sulkiewicz, Moniki Bielskiej-Łach, Anny Manteuffel-Szaroty. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, pod red. Krystyny Kubalskiej-Sulkiewicz, Moniki Bielskiej-Łach, Anny Manteuffel-Szaroty. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Encyklopedia Techniki - Przemysł lekki.
Przeczytaj w baedekerze:
