baedeker łódzki: PIOTRKOWSKA 63 - dawna kamienica Karola Kretschmera

piątek, 4 grudnia 2020

PIOTRKOWSKA 63 - dawna kamienica Karola Kretschmera

W 1829 roku plac nr 124 przy ulicy Piotrkowskiej (dzisiaj Piotrkowska 63) objął tkacz przybyły z Czech, Florian Rupprecht. Tkacz zobowiązał się do wystawienia drewnianego domu, ale nie wywiązał się umowy. W 1836 roku Rupprecht sprzedał plac Franciszkowi Schindlerowi, a ten wybudował w tym miejscu drewniany dom. W 1854 roku Schindler sprzedał nieruchomość Leopoldowi Hentschlerowi (Häntschel).

"Lodzer Zeitung", 1864.

(dawna numeracja ulicy Piotrkowskiej, nr. 778 to dzisiejsza Piotrkowska 63, zobacz TUTAJ)

W sierpniu 1869 roku Hentschel sprzedał nieruchomość Karolowi Kretschmerowi, który na froncie Piotrkowskiej wystawił murowany, piętrowy dom.

"Führer dur Łódż", 1898.

Karol Kretschmer

W pierwszej połowie lat 70. XIX stulecia Kretschmer wykupił grunt działki, a pod koniec lat 80. w tylnej, niezabudowanej części posesji, u zbiegu ulicy Benedykta i Spacerowej (dzisiaj zbieg ulicy 6 Sierpnia i al. Kościuszki) wystawił piękny narożny gmach. Nowy budynek, poza funkcją mieszkalną, pełnił również rolę składu fabrycznego właściciela.

Niekorzystne położenie firmy w centrum miasta, bez możliwości dalszej rozbudowy (w 1894 roku fabryka była już zmechanizowana i zatrudniała 87 robotników), zmusiło właściciela do poszukiwania działki budowlanej na peryferiach Łodzi. Wybór był nieprzypadkowy, w sąsiedztwie ulicy Milscha (dzisiaj Kopernika) miała powstać nowa linia kolejowa i stacja Łódź Kaliska...

Kopernika 62/64. Znajdowała się tu parowa przędzalnia i tkalnia kortów oraz wyrobów wełnianych Karola Kretschmera, zbudowana w 1895 roku.
Przeniesiono tutaj produkcję tkanin ze starego budynku przy ulicy Piotrkowskiej 63. Zakład Kretschmera należał do najstarszych w Łodzi, powstał w 1857 roku jako ręczna tkalnia chustek wełnianych.

W nowej zmechanizowanej fabryce pracowało 134 robotników (w 1896 roku), a później 217 (rok 1905), i 330 (rok 1910).
Obok warsztatów mechanicznych były tu także 62 krosna ręczne. Roczny obrót w 1905 roku wynosił 800 tysięcy rubli. Mimo zniszczeń w latach I wojny światowej fabryka podjęła produkcję w ograniczonym zakresie.

Dobre czasy dla zakładu skończyły się wraz z wybuchem pierwszej wojny światowej. W czasie jej trwania firma poniosła duże straty, co doprowadziło do jej upadku. Doszło również do wybuchu pożaru, który strawił znaczną część fabryki.

Taryfa właścicieli parceli z roku 1920, ulica Milscha (Milsza), rok 1920.

Wpisani spadkobiercy Karola Kretschmera.

Informator m. Łodzi, rok 1920.

W efekcie nastąpiła zmiana właściciela i profilu produkcji. Frontową część zakładu, tam gdzie pod numerem 60 mieściła się wytwórnia papierowych cewek i szpul przędzalniczych, w 1927 roku nabyła Maria Kaczorowska i uruchomiła produkcję pudełek kartonowych, w tym również do papierosów.

Na wolnej części posesji fabrycznej powstała Państwowa Wytwórnia Papierosów, która wchłonęła także stary budynek produkcyjny. Przetrwał on w pierwotnym stanie do pożaru w 1999 roku.

Niedawno gmach poddano rewitalizacji i zaadaptowano na cele mieszkaniowo-hotelowe. Powstał tu Tobaco Park –

W 1873 roku Karol Kretschmer wystawił przy Piotrkowskiej 63 kamienicę.

Był to narożny budynek o klasycyzujących formach.

W drugiej połowie lat 90. XIX stulecia część posesji przy Piotrkowskiej 63 (od strony ulicy Piotrkowskiej), wraz z domem fontowym, przeszła w ręce małżeństwa Pauliny i Bernarda Eisnerów.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

Część zachodnia, kończąca się na ulicy Spacerowej, pozostała własnością Kretschmera. Oznaczona była jako Benedykta 5.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1911.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1912.

Właściciele: Bernard i Paulina Eisner (przed I wojną światową dla tej posesji podawany był adres Benedykta 1/ dzisiaj 6 Sierpnia/)

Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.

Taryfa domów z 1920 roku wymienia nadal małżeństwo Eisnerów jako właścicieli.

Przy Piotrkowskiej 63 (ówczesny adres Benedykta 1) działał skład i mieściła się siedziba zarządu firmy Jonasa Glüksmana (Gliksmana) i Issaja Treszczańskiego.

Podręczny Rejestr Handlowy, rok 1926.

Produkcja spółki była prowadzona w fabryce Gustawa Lorenza (przy ulicy Spacerowej 10, dzisiaj al. Kościuszki 10) - baedeker poniższą fotkę wykonał z dachu kamienicy Pinkusa:

… oraz w fabryce Jerzego Olszowskiego (przed Olszowskim miał tu swoją fabrykę wyrobów żelaznych Kazimierz Żukowski), przy ówczesnej ulicy Konstantynowskiej 98:

Obiekty stojące pod ówczesnym adresem Konstantynowskiej 98 (podawany był również adres Konstantynowskiej 98/100, 100 lub 102, dzisiaj ulica Legionów 100/102), nigdy nie były okazałe, ale zachowały się do dzisiaj.

Widok na budynki przy ulicy Legionów od strony fabryki.

Wracamy na ulicę Piotrkowską.

Przy Piotrkowskiej 63 funkcjonował sklep Ignacego Hordliczki, przeniesiony z Nowego Rynku (dzisiaj pl. Wolności). Hordliczka prowadził znany skład szkła, kryształów, szyb okiennych, porcelany i fajansu. Po 1906 roku firmę przejął Z. Tarczyński.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1904

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1906

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1907

W pierwszych latach XX wieku otworzyła tu swoją siedzibę firma "Kolumb" sprzedająca kalosze, piłki i inne wyroby z gumy - poniżej kilka reklam z łódzkiej prasy, są wyjątkowo urodziwe:

"Goniec Łódzki", rok 1905.

"Rozwój", rok 1905.

"Rozwój". rok 1906.

"Rozwój", rok 1906.

"Rozwój", rok 1907.

W okresie międzywojennym tradycje "obuwnicze" kontynuowały tutaj inne firmy: między innymi "Vis" (Polskie Zakłady Garbarskie z Krakowa) -

"Ilustrowana Republika", rok 1925.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

"Ilustrowana Republika", rok 1927.

"Głos Poranny", rok 1931.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1931.

"Głos Poranny", rok 1932.

... a pod koniec lat 30. nawet firma "Bata":

"Głos Poranny", rok 1937.

"Głos Poranny", rok 1938.

W 1913 roku, tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej, otworzył tu swoją cukiernię Bolesław Komar.

"Rozwój", rok 1913.

Jednodniówka "Ratujcie dzieci" z 1916 roku.

Kalendarz Kościuszkowski, rok 1919.

"Rozwój", rok 1919.

Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.

"Rozwój", rok 1920.

Podręczny Rejestr Handlowy, rok 1926.

Od 1912 roku przy Piotrkowskiej 63 mieścił się zakład fotograficzny "Rembrant", więcej o pierwszych fotografach w Łodzi przeczytasz w baedekerze TUTAJ).

"Rozwój", rok 1912.

Na początku lat 30. ubiegłego stulecia mieścił się tutaj popularny bar "Astoria", przemianowany później na "Bar Automat Splendid", rok później na "Bar Automat Quick" (po II wojnie światowej mieścił się tu "Bar Bankowy").