baedeker łódzki: ŁÓDZKIE ŻYDOWSKIE STOWARZYSZENIE NIESIENIA POMOCY POŁOŻNICOM I NIEMOWLĘTOM. KLINIKA POŁOŻNICZO-GINEKOLOGICZNA PRZY ULI. STERLINGA 13

wtorek, 8 kwietnia 2014

ŁÓDZKIE ŻYDOWSKIE STOWARZYSZENIE NIESIENIA POMOCY POŁOŻNICOM I NIEMOWLĘTOM. KLINIKA POŁOŻNICZO-GINEKOLOGICZNA PRZY ULI. STERLINGA 13

Na przełomie XIX i XX wieku szczególnie odczuwalne były w Łodzi zaniedbania w dziale opieki zdrowotnej nad kobietą ciężarną i rodzącą. Problem sprowadzał się do braku odpowiednich przepisów prawnych oraz tworzenia instytucji położniczo-ginekologicznych stojących na odpowiednim poziomie. Większość inicjatyw i podejmowanych rozwiązań była dziełem warszawskiego i łódzkiego środowiska lekarskiego. Do akcji tej włączyła się zamożniejsza i lepiej wykształcona część społeczności chrześcijańskiej i żydowskiej Królestwa Polskiego.
Jako pierwszy powstał w 1892 roku przytułek położniczy Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności (ŁChTD) przy ulicy Dzielnej (obecnie Narutowicza) 26. W 1897 roku utworzono oddział ginekologiczno-położniczy w Łódzkim Żydowskim Szpitalu imienia małżonków Poznańskich:

Szpital Izraela i Leony Poznańskich u zbiegu ulic Północnej i Sterlinga.

Od 1896 roku aż do wybuchu I wojny światowej powstało w Łodzi kilka prywatnych klinik chirurgiczno-położniczych.

Od 1910 roku przy Łódzkim Żydowskim Towarzystwie Dobroczynności podjęła działalność Sekcja Pielęgnowania Biednych Położnic. Jej dalekosiężnym celem była budowa szpitala położniczego. Sekcja posiadała status struktury autonomicznej. Jej założycielką była żona łódzkiego kupca i przemysłowca Juliusza Bielszowskiego, znana filantropka Matylda Bielszowska. Rodzina Bielszowskich pochodziła z Pszczyny i odegrała wybitną rolę w rozwoju gospodarczym i społecznym Łodzi. Juliusz Bielszowski, syn Adolfa, razem ze swoim szwagrem Arnoldem (Aronem) Stillerem założyli przy ulicy Cegielnianej 78/82 firmę włókienniczą, specjalizującą się w produkcji tkanin wełnianych i półwełnianych, która w 1892 roku przeszła na własność Towarzystwa akcyjnego Stillera i Bielszowskiego z kapitałem zakładowym 1,5 mln rubli...

Dawna fabryka Stillera i Bielszowskiego przy ulicy cegielnianej 80 (obecnie Jaracza 52). Zobacz TUTAJ i TUTAJ

Rodziny te kierowały wymienionymi zakładami do wybuchu II wojny światowej. Juliusz i Matylda Bielszowscy dochowali się sześciorga dzieci, córka Frida była autorką cenionej publikacji o rozwoju łódzkiego okręgu przemysłowego w XIX wieku (F. Bielschovsky. Die Textilindustrie der Lodzer Rayons. Ihr Werden und ihre Bedeutung. Leipzig 1912).
Pozostałe dzieci: Adolf (mąż Stelly Kohn), Jerzy, Stefan (prawnik w Berlinie), Selma (żona Jakóba (Jakuba) Bernsteina) oraz Olga (żona dr medycyny Nauma Cauzmera (Zausmera).

Juliusz Bielszowski zmarł w Łodzi 23 maja 1934 roku, jest pochowany na nowym cmentarzu żydowskim przy ulicy Brackiej w Łodzi. Przodkowie i rodzice Juliusza spoczywają na cmentarzu żydowskim w Pszczynie, gdzie do dnia dzisiejszego zachowały się ich groby.

W 1936 roku rodzina Bielszowskich przekazała w postaci darowizny na rzecz Wolnej Wszechnicy Polskiej Oddział w Łodzi i Gminy Miejskiej w Łodzi trzy place, na których miała być zbudowana siedziba Wolnej Wszechnicy Polskiej. Wybuch II wojny światowej przerwał te zamierzenia. Współcześnie są to nieruchomości zajmowane przez budynki należące do Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego:

Sekcja Pielęgnowania Biednych Położnic w znaczący sposób rozszerzyła działalność do wybuchu I wojny światowej. Objęła swoim oddziaływaniem ówczesne przedmieścia Łodzi. Jej siedziba mieściła się w lokalu Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Dobroczynności przy ulicy Zachodniej 20 (obecnie 40). W 1910 roku z inicjatywy Sekcji otwarto klinikę ginekologiczno-położniczą w budynku przy ulicy Mikołajewskiej (H. Sienkiewicza) 83:

Początkowo zainstalowano tam 10 łóżek, a przed wybuchem I wojny światowej ilość ta wzrosła do 15. Koszt urządzenia i wyposażenia zakładu wyniósł 4349 rubli. Z jej usług korzystały osoby ubogie pochodzenia żydowskiego. Opiekę lekarską sprawowali lekarze Szymon Dreubin i Jakub Kohn. Podopieczne kliniki, osoby ciężej chore i znajdujące się w złej kondycji fizycznej były wysyłane do Uzdrowiska "Finsterówka", gdzie otaczał ich opieką lekarz Natan Goldblum.

Nowy Kurier Łódzki, rok 1916.

Komitet Sekcji Pielęgnowania Biednych Położnic wraz z kliniką położniczą kontynuował aktywną działalność w okresie I wojny światowej. Instytucja dalej posiadała status autonomiczny, miała własny budżet i nie korzystała z pomocy finansowej Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Dobroczynności. Niewielka klinika była wzorowo zorganizowana. W latach 1914-1918 z jej usług skorzystały 3022 położnice. Na czele instytucji nadal stała Matylda Bielszowska i grupa żon łódzkich kupców i przemysłowców oraz kilku miejscowych lekarzy.

Po zakończeniu I wojny światowej Sekcja Pielęgnowania Biednych Położnic wciąż działała jako struktura autonomiczna w ramach Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Dobroczynności. W 1924 roku rodzina Bieloszowskich zdecydowała się przekazać na własność tej instytucji dwie łódzkie nieruchomości i umożliwić w ten sposób budowę szpitala położniczego. Wcześniej zostało utworzone i zarejestrowane Łódzkie Żydowskie Stowarzyszenie Niesienia Pomocy Położnicom i Niemowlętom.

Posesja przy ulicy Nowo-Targowej (dzisiaj ulica Seweryna Sterlinga) aż do końca XIX wieku była własnością Kasy m. Łodzi. W dniu 28 lutego 1989 roku decyzją Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i decyzją potwierdzającą Rządu Gubernialnego Piotrkowskiego postanowiono ją przekazać na własność Dozorowi Bożniczemu z przeznaczeniem na budowę istniejącego od 1885 roku sierocińca dla dziewcząt wyznania mojżeszowego. Na mocy aktu z 22 września 1898 roku Jakub i Anna Hertzowie zobowiązali się zbudować tam sierociniec. Jednakże w 1899 roku Jakub Hertz nabył od Friedricha Sepolda nieruchomość przy ulicy Północnej za 14 tysięcy rubli. Nowy plac był dwukrotnie większy od poprzedniego. Ostatecznie Hertzowie wystąpili z propozycją budowy sierocińca przy ulicy Północnej (numery porządkowe 37/39):

Budynek przy Północnej 39. Dzisiaj Łódzka Okręgowa Izba Inżynierów.

W 1927 roku na placu przy ulicy Nowo-Targowej (od 1932 roku ulica S. Sterlinga) Łódzkie Żydowskie Stowarzyszenie Niesienia Pomocy Położnicom i Niemowlętom oddało do użytku jednopiętrowy dom frontowy, posiadający także suterenę i poddasze mieszkalne. Obiekt dysponował 55 lokalami i wyposażony został w centralne ogrzewanie, instalacje wodociągową i pokój kąpielowy, posiadał instalację elektryczną, gazową i windę. W głębi posesji znajdowała się oficyna poprzeczna, zbudowana w 1900 roku i inne obiekty gospodarcze.

Szpital ginekologiczno-położniczy im. Ludwika Rydygiera przy ulicy S. Sterlinga 13.

Pod względem wyposażenia była to wzorowa klinika położniczo-ginekologiczna. Oddanie jej do użytku doprowadziło do likwidacji starego obiektu przy ulicy Sienkiewicza 83. Funkcję naczelnego lekarza pełnił dr Zygmunt Aronson, a ordynatorami byli: dr Rozalia Rajtler-Kurjańska i dr Samet-Mandelsowa.

W latach 30. w składzie kadry lekarskiej byli: Helena Borzekowska, Herman Hammer, Henryk Krauskopf, Henryk Wolenberg, Naum Zausmer, Maria Gutman i Zofia Turynowa.