baedeker łódzki: Gmach Izby Skarbowej

poniedziałek, 18 marca 2019

Gmach Izby Skarbowej - Hermes i Demeter.

Przy alei Kościuszki 83 znajduje się okazały budynek Izby Skarbowej. Plany do jego budowy wykonał w roku 1925 architekt Józef Kaban.

Józef Kaban (od 1945 roku Józef Kaban-Korski) - architekt.

Urodził się w 1886 roku w Krakowie. W latach 1902-1907 kształcił się w krakowskiej Wyższej Szkole Przemysłowej, a następnie studiował malarstwo w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych oraz praktykował w biurze znanego krakowskiego architekta Sławomira Odrzywolskiego. W 1912 roku uzyskał wyróżnienie w konkursie zorganizowanym przez Polską Sztukę Stosowaną na dom mieszkalny, projektem utrzymanym w modnym wówczas "stylu dworkowym". Uzyskane stypendium hr. Ledóchowskiej pozwoliło mu podjąć w tym samym roku studia architektoniczne na Politechnice w Dreźnie, przerwane wybuchem I wojny światowej. W czasie wojny przebywał w Krakowie, gdzie zdobył pierwszą nagrodę w konkursie na nagrobki wojenne, w 1916 roku.

Bezpośrednio po wojnie krótko pracował jako architekt powiatowy w Tarnobrzegu. Stamtąd przybył w 1919 roku do Łodzi, by od 1920 roku objąć stanowisko architekta powiatowego. Na posadzie tej wykonywał liczne prace na terenie powiatu, między innymi odbudował kościoły: rzymskokatolicki i ewangelicko-augsburski w Konstantynowie Łódzkim, rozbudował kościół w Aleksandrowie, wzniósł kościół w Bedoniu.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Budynek Izby Skarbowej wzniesiono w latach 1927-1929 w stylu modernizmu historyzującego.

"Rozwój", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1930.

W trakcie budowy gmachu doszło do zmiany dekoracji fasady frontowej w stosunku do projektu pierwotnego, hołdującego zasadom klasycznej kompozycji (...cokół, jońskie pilastry, schodkowa attyka) na rzecz uproszczonych motywów zdobniczych.

Rzeźby i sztukaterie wykonała firma „Bracia Plaeschke”.

"Hasło Łódzkie", rok 1930.

Uroczyste poświęcenie gmachu nastąpiło 28 października 1930 roku. Łódzka prasa bardzo szczegółowo opisywała to ważne dla miasta wydarzenie.

"Panorama", niedzielny dodatek "Republiki", rok 1930.

Obiekt zlokalizowany jest w zachodniej pierzei alei Kościuszki. Posiada rzut założony na planie litery T, złożony z 2,5-traktowej części frontowej i centralnie umieszczonego 3-nawowego skrzydła poprzecznego. Wejście frontowe do holu z reprezentacyjną klatką schodową znajduje się w partii środkowej budynku. W osi skrajnej brama przejazdowa na tylny dziedziniec. Powierzchnia użytkowa – około 6400 metrów kwadratowych.

"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego, rok 1930.

Fasada wschodnia 9-osiowa, posiada pionowe podziały podkreślone płaskimi pilastrami z kapitelami palmowymi, podziały poziome akcentowane poprzez gzymsy kordonowy i wieńczący oraz pas uproszczonej attyki z płaskorzeźbą w części środkowej.

Będąc przy budynku warto zwrócić uwagę na płaskorzeźbę znajdującą się na attyce. Powstała ona według projektu Aleksandra Czeczotta. Przedstawia greckich bogów, Demeter (boginię urodzaju) i Hermesa (boga handlu).

Reprezentacyjne pierwsze piętro ozdobione zostało symetrycznie rozmieszczoną balustradą żelbetową z tralkami.

"Republika", rok 1930.

Na początku lat 20. XX wieku Łódź zaczynała pełnić nowe, nieprzemysłowe funkcje. 15 lutego 1920 roku miasto zostało stolicą nowo utworzonego województwa łódzkiego. Jej awans w hierarchii administracji państwowej, a także kościelnej (erygowanie diecezji łódzkiej) i wojskowej wymagał szerokich działań w obszarze tworzenia infrastruktury technicznej i przestrzeni publicznej miasta. Ingerencji wymagały gmachy służb państwowych, miejskich, urzędów i instytucji publicznych, obiekty służące oświacie, nauce, wychowaniu i kulturze, ochronie zdrowia, opiece społecznej, rekreacji, a także obiekty sakralne, pomniki czy wreszcie obiekty handlowe i te służące infrastrukturze miejskiej.

Wśród obiektów związanych bezpośrednio z nową funkcją Łodzi jako ośrodka administracji państwowej i miejskiej gmach Izby Skarbowej zasługuje na szczególną uwagę.