poniedziałek, 21 grudnia 2015

Kapitan Stefan Pogonowski.

Stefan Pogonowski (1895-1920) – kapitan piechoty Wojska Polskiego.




Urodził się w rodzinie ziemiańskiej, w majątku Domaniewie. Po ukończeniu gimnazjum wybrał karierę wojskową: w 1914 roku wstąpił do Wileńskiej Szkoły Wojskowej, którą ukończył z trzecią lokatą 31 stycznia 1915 roku  i został mianowany chorążym. Następnie służył w Armii Imperium Rosyjskiego. Od stycznia 1918 roku był w I Korpusie Polskim w Rosji, a od września tego roku w 4 Dywizji Strzelców Polskich gen. Żeligowskiego. Od lipca 1919 roku w 28 Pułku Strzelców Kaniowskich. Był autorem wierszy lirycznych.
Poległ 15 sierpnia 1920 roku w Zamostkach Wólczyńskich pod Radzyminem, w czasie bitwy warszawskiej, prowadząc do ataku I batalion 28 Pułku Strzelców Kaniowskich.
Za okazane na polu walki męstwo odznaczony został pośmiertnie Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari oraz awansowany na kapitana. 

"Republika", rok 1925.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

Pochowany na Starym Cmentarzu w Łodzi, w grobowcu z sylwetką rycerza w zbroi husarskiej, wykonanym przez Wacława Konopkę, a ufundowanym przez łodzian.

Pomnik kapitana Pogonowskiego na Starym Cmentarzu przy ulicy Ogrodowej - ze skrzydłami i... bez skrzydeł. Niestety pomnik został zdewastowany, a skrzydła skradzione. Na szczęście dzisiaj pomnik prezentuje się już tak jak dawniej.

"Echo", rok 1928.

"Echo", rok 1929.

Komitet budowy pomnika kapitana Stefana Pogonowskiego otrzymał opinię generała Lucjana Żeligowskiego o znaczeniu nocnego ataku pod Radzyminem w nocy z 14 na 15 sierpnia 1920 roku przez batalion ciężkich karabinów maszynowych pod dowództwem Pogonowskiego:
"Dnia 15 sierpnia o godz. 1-szej w nocy, prowadząc swe dzielne kompanie do zwycięskiego ataku na pozycje nieprzyjacielskie pod Radzyminem padł dowódca 1-go batalionu 28-go pułku piechoty ś. p. kapt. Pogonowski....w chwili kiedy nieprzyjaciel otworzył sobie wejście do stolicy. Pogonowski z batalionem odosobnionym, w miejscu najbardziej zbliżonym do tyłów nieprzyjaciela, uderzył nań w nocy pod Wólką Radzymińską, dzięki czemu nieprzyjaciel, który już doszedł do Kątów Węgierskich, czuł się zagrożony na swoich tyłach...W samorzutnej inicjatywie ś. p. kapt. Pogonowskiego leży wielkość jego czynu. Był to...moment zwrotny w historii tej wojny. Psychologia klęski, cofania się, ciągłych odwrotów została nareszcie przełamana. Odwróciła się karta historii.- W tym przełomie psychologicznym jest wielka treść czynu i śmierci ś. p. kapt. Pogonowskiego.”

Gen. Lucjan Żeligowski przypisuje natarciu kapitana Pogonowskiego doniosłe znaczenie. Rosjanie widzieli ze swoich pozycji ognie i światła Warszawy. Droga do stolicy wydawała się być otwarta. Oto co zapisał gen. Żeligowski w swych wspomnieniach:

Gen. Lucjan Żeligowski

„W tej chwili słaby batalion nie czekając godziny ogólnego natarcia, atakował punkt, który – jak się później okazało – stanowił najczulsze miejsce armii rosyjskiej, centrum głównej arterii nieprzyjacielskiego ruchu naprzód.
      Według mego przekonania – w tym miejscu odwróciła się karta wojny, nastąpił przełom psychiczny u nas i u Rosjan. Od chwili tego natarcia rozpoczęły odwrót trzy zwycięsko i niepowstrzymanie dotąd idące brygady, a także 21. dywizja ze Słupna, odwrotem swym stwarzając chaos i zamieszanie. Pogonowski, wiedziony nadzwyczajnym instynktem, rozpoczął zwycięstwo 10. dywizji i 1.armii na przyczółku warszawskim… i zginął”.

"Praca", rok 1920.

"Rozwój", rok 1920.

Młodzież szkoły rzemieślniczej (salezjańskiej) z ulicy Wodnej, kierownicy odlewni i twórca pomnika, artysta rzeźbiarz Wacław Konopka.


Spiżowy towarzysz pancerny strzegący miejsca wiecznego spoczynku kapitana Stefana Pogonowskiego, dowódcy I batalionu 28 Pułku Strzelców Kaniowskich, zwanego „Dziećmi Łodzi”.

"Rozwój", rok 1920.

"Rozwój", rok 1920.

W 2002 roku powstał dokumentalny film poświęcony kapitanowi Pogonowskiemu – "Stefan Pogonowski" w reżyserii Andrzeja B. Czuldy.

Andrzej Czulda - reżyser dokumentu "Stefan Pogonowski".
źródło: YouTube.pl

źródła:


Wacław Zaborowski, Zarys historii wojennej 28-go Pułku Strzelców Kaniowskich.
Bohdan Olszewski. Łódź moje miasto. Przewodnik po dawnej Łodzi.
Jerzy Pogonowski. Bohater Radzymina.
pl.wikipedia.org



Fot. współczesne Monika Czechowicz
Fot. archiwalne ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
i inn.
YouTube.pl

1 komentarz:

  1. Czyli wyrwał się przed szereg i gdyby w konsekwencji nie zwycięstwo nad bolszewikiem, czekałby go sąd wojenny...
    Nie wiedziałem, że niesubordynacja i fantazja zagończyka, przyczyniła się do powstrzymaniu fali bolszewizmu przez całą Europę i ostanie się po wieczność od Pacyfiku do Atlantyku... nieźle!
    Przyznam się że nie lubiłem tej nieznanej mi postaci bo nazwali jego nazwiskiem Zakątną ulicę z mojego dzieciństwa...
    Dziękuję Baedeker Łódzki, że udostępniasz mi wiedzę, o której nie miałem pojęcia bo edukowałem się w czasach z bolszewizmem w tle :P

    OdpowiedzUsuń