baedeker łódzki: II WOJNA ŚWIATOWA

środa, 11 marca 2020

II WOJNA ŚWIATOWA - marzec 1940 roku.

6-7 marca
"Krwawy czwartek" w Łodzi. Od środy wieczór (6 marca) przez całą noc i cały czwartek uzbrojone grupy Niemców, po zamknięciu ulicy Piotrkowskiej (wówczas Adolf-Hitler-Strasse), wdzierały się do mieszkań Żydów i nakazywały im ich opuszczenie w ciągu kilku minut. Opieszałych zamykano na miejscu, ginęły całe rodziny - w sumie zastrzelono 127 osób. W ten sposób do getta wpędzono tłum przerażonych Żydów z garstką dobytku.

7 marca
Zarządzeniem prezesa rejencji kalisko-łódzkiej ze wszystkich szkół została usunięta religia.

8-9 marca

Budynki dawnej fabryki tkanin wzorzystych Barucha Anszela Gliksmana, zbudowanej w 1902 roku, ulica Łąkowa 4. W czasie okupacji centralny obóz przesiedleńczy.

Ośmiu kapłanów w Łodzi zostało aresztowanych i przewiezionych do centralnego obozu przesiedleńczego przy ulicy Łąkowej, w celu wywiezienia do generalnego Gubernatorstwa (GG). W wyniku interwencji bp. Włodzimierza Jasińskiego i ks. Romana Gradolewskiego wszystkich zatrzymanych wypuszczono po 24 godzinach (więcej o obozie przesiedleńczym, w baedekerze TUTAJ).

Tablica pamiątkowa przy ulicy Łąkowej 4.

13 marca
Adolf Hitler wyraził zgodę na zmianę dotychczasowej niemieckiej nazwy Łodzi - Lodsch na Litzmannstadt. Nowa nazwa pochodziła od nazwiska gen. Karla von Litzmanna, dowódcy wojsk niemieckich w bitwie pod Łodzią w czasie I wojny światowej, zwolennika nazizmu (więcej w baedekrze TUTAJ).

"Litzmannstadter Zeitung", kwiecień 1940 roku, oficjalna informacja o nadaniu Łodzi nazwy Litzmannstadt.

Pomysłodawczynią tej nazwy była żona prezydenta rejencji Friedricha Übelhöra.

Po oficjalnym nadaniu Łodzi niemieckiej nazwy (w kwietniu 1940 roku), na placu Wolności (wówczas Deutschlandpltz) stanęła tablica z tekstem obwieszczającym:

Z rozkazu Führera od tej chwili to miasto nosi nazwę LITZMANNSTADT

Komendant Okręgu Łódź ZWZ, ppłk. Leopold Okulicki, podczas wizyty w Gałkach Krzeczonowskich, gdzie znajdowała się kwatera oddziału mjr. Henryka Dobrzańskiego "Hubala", dokonał rozwiązania tego oddziału. Decyzja była podyktowana obawami przed niemieckimi represjami wobec ludności cywilnej. Większość oddziału podporządkowała się rozkazowi. Część żołnierzy i oficerów zasiliła szeregi Okręgu Łódź ZWZ. Kilkudziesięciu żołnierzy oddziału, na czele z mjr. "Hubalem", postanowiło jednak kontynuować walkę i pozostało w polu.

mjr. Henryk Dobrzański "Hubal" ppłk. Leopold Okulicki

Fragment filmu "Hubal" w reżyserii Bohdana Poręby (1973).

W rolę mjr. Dobrzańskiego "Hubala" wcielił się Ryszard Filipski.

13-15 marca

Jeden z pawilonów Szpitala dla Psychicznie i Nerwowo Chorych w Kochanówce.

Specjalny oddział SS przeprowadził "ewakuację" pacjentów ze Szpitala dla Psychicznie i Nerwowo Chorych "Kochanówka". Pod tą nazwą kryła się akcja masowego uśmiercania ludzi psychicznie chorych w lasach lućmierskich. Duszono ich gazami spalinowymi wewnątrz hermetycznie zamkniętego samochodu (Gaswagen). W tej akcji stracono także 30 niewidomych dzieci, całkowicie zdrowych psychicznie, umiejących już czytać za pomocą alfabetu Braille'a. Do chorych Polaków dołączono także ponad 40 pacjentów ze szpitala w getcie przy ulicy Wesołej 17 (obecnie fragment ulicy Zachodniej, w okresie okupacji Lustige Gasse) oraz niedorozwinięte i kalekie dzieci z łódzkich sierocińców. W ciągu trzech dni zgładzono około 500 chorych.

15 marca

Niemcy zakończyli w Kraju Warty realizację (trwającego od 10 lutego) tzw. planu przejściowego wysiedleń ludności żydowskiej i polskiej (tylko z Łodzi i Kalisza) do GG. Podobnie jak poprzednio, wysiedlano głównie przedstawicieli inteligencji, działaczy politycznych i społecznych. Z Łodzi wysiedlono 11 082 osoby, w tym 3482 Polaków; z Kalisza - 3000, w tym 942 Polaków.

W getcie przy placu Kościelnym 4/6 została uruchomiona poczta (więcej w baedekerze TUTAJ). W budynku, w głębi posesji mieściła się również centrala gettowej sieci telefonicznej. W 1941 roku w getcie było 120 numerów. Posiadały je najważniejsze urzędy gminne, apteki, instytucje Wydziału Zdrowia i rewiry policyjne.

Centrala telefoniczna getta przy placu Kościelnym 4/6.

W okresie od 16 lutego do 15 marca 1940 roku policja i SS przeprowadziły w Łodzi liczne łapanki, podczas których aresztowano 2951 Żydów.

19 marca

W lesie Okręglik koło Zgierza, w masowej egzekucji, rozstrzelani zostali między innymi harcerze z 16. Łódzkiej Drużyny Harcerskiej (ŁDH) im. Kazimierza Pułaskiego, należącej do organizacji Legion Wyzwolenia.

Po wyczytaniu nazwisk skazanych harcerzy w więzieniu przy ulicy Sterlinga (wówczas Robert-Koch-Strasse), któryś z nich podał komendę - Baczność! i wszyscy zaintonowali Jeszcze Polska nie zginęła..., wówczas wachmani zaczęli ich bić i im ubliżać.

Wśród rozstrzelanych byli:

Stefan Agacki, Tadeusz Dźwigalski, Alina Frey, Bronisław Jakubowski, Stanisław Jakubowski, Czesław Kłąbka, Zenon Lewandowski, Edward Michalski, Lucjan Piechota, Zdzisław Popławski, Wiesława Trębacz, Edward Trzaskalski, Aniela Trzeciak.

(przeczytaj TUTAJ)

Budynek dawnego więzienia przy ulicy Sterlinga 16.

21 marca

Prezydent policji zarządził oddanie do komisariatów wszystkich ubrań i sprzętów należących do polskich organizacji.

27-28 marca

Specjalny oddział SS dokonał drugiej "ewakuacji" pacjentów ze Szpitala dla Psychicznie i Nerwowo Chorych "Kochanówka". W wyniku tej akcji uśmiercono w lasach lućmierskich ponad 100 chorych.

29 marca

Aresztowano przywódcę Legionu Wyzwolenia, pchor. Zenona Dudzińskiego. Po torturach, podczas przesłuchania prowadzonego przez gestapo, znalazł się w szpitalu na Radogoszczu, skąd został uwolniony przez żołnierzy ZWZ.

Szpital na Radogoszczu.

30 marca

W Łodzi zarejestrowano 98 233 bezrobotnych, w tym 12 591 Niemców.

marzec

W kilku kolejnych egzekucjach rozstrzelano, ponad 300 osób z więzienia na Radogoszczu i z więzienia przy ulicy Sterlinga 16 (Robert-Koch-Strasse). Byli wśród nich: członkowie podziemnych organizacji, oficerowie Wojska Polskiego, działacze polityczni, adwokaci, artyści i dziennikarze.

Władze niemieckie rozpoczęły wysiedlanie Polaków, zamieszkujący wsie w miejscu projektowania węzła kolejowego Łódź Olechów. Po zrównaniu terenu został założony tam obóz pracy przymusowej, oddzielnie dla polskich i żydowskich robotników. Warunki życia i pracy (12 godzin dziennie) przy budowie węzła były tak samo złe ja w obozach koncentracyjnych. Ze szczególnym okrucieństwem traktowano Żydów, których tysiącami przywożono z getta w Łodzi. Na miejsce zmarłych i zamordowanych przybywali nowi.

Obliczono, że do 1944 roku przez obóz przeszło około 48 tysięcy osób narodowości żydowskiej, z czego kilkanaście tysięcy zmarło z wycieńczenia i głodu lub zostało zamordowanych (więcej w baedekerze TUTAJ)

W marcu 1940 roku ukazał się "Biuletyn Informacyjny", dwutygodnik wydawany przez harcerzy łódzkich. Wychodził do połowy 1943 roku, kiedy gestapo wpadło na trop harcerskiego wydawnictwa...

źródła:
Andrzej Rukowiecki. Łódź 1939-1945. Kronika okupacji.
Filmweb